Trên cương vị là Phó trưởng Khoa Huấn luyện Thể thao; Trưởng Bộ môn Cờ, với hơn 40 năm gắn bó với nghề (từ VĐV, sinh viên, HLV, giảng viên, trọng tài…), tôi được tham gia nhiều khóa bồi dưỡng, cũng như tham gia lên kế hoạch tổ chức các chuyên đề bồi dưỡng nghiệp vụ cho HLV, VĐV, tôi đã đúc rút được một số vấn đề quan trọng sau liên quan đến công tác trọng tài môn cờ vua.
Trọng tài là cầu nối giữa ban tổ chức và người chơi tại giải đấu.
Những trọng tài, không chỉ phải kiểm soát trận đấu bằng cách đảm bảo tuân thủ Luật Cờ vua mà còn phải cung cấp những điều kiện tốt nhất cho người chơi không được vi phạm để họ có thể chơi mà không gặp vấn đề gì. Trọng tài cũng cần chăm chút cho khu vực thi đấu, trang thiết bị, môi trường xung quanh và khu thi đấu tổng thể.
Cuối cùng, chúng ta phải luôn ý thức được khả năng người chơi gian lận. Nhiệm vụ chung của trọng tài trong các giải đấu đấu được mô tả trong Luật cờ vua quốc tế (Điều 12) là:
a. Giám sát việc tuân thủ Luật chơi môn cờ vua.
b. Đảm bảo chơi công bằng và tuân theo các nguyên tắc chống gian lận. Điều này có nghĩa là họ cũng phải cẩn thận để ngăn chặn mọi hành vi gian lận từ người chơi.
c. Hành động vì lợi ích của giải đấu đấu. Họ phải đảm bảo rằng môi trường chơi tốt được duy trì và không có lý do gì khiến người chơi phải lo lắng. Họ phải kiểm soát tiến độ của giải đấu.
d. Giám sát các trận đấu, đặc biệt khi người chơi không có đủ thời gian, thực thi các quyết định đã đưa ra và phạt tiền đối với người chơi trong tình huống phù hợp.
Để làm được điều này, các trọng tài phải có năng lực cần thiết, khả năng phán đoán đúng đắn và tính khách quan tuyệt đối (Lời nói đầu của Luật chơi cờ vua thế giới).
Số lượng trọng tài bắt buộc trong một giải đấu đấu khác nhau tùy thuộc vào loại hình thi đấu (cá nhân, đồng đội), thể thức thi đấu (vòng tròn, Thụy Sĩ, loại trực tiếp, các trận đấu), số lượng người tham gia và tầm quan trọng của giải đấu.
Thông thường, một Tổng trọng tài, một Phó tổng trọng tài và một số trọng tài (cứ 20-25 đấu thủ thì có khoảng một người) được chỉ định tham gia thi đấu. Trong những trường hợp đặc biệt (chẳng hạn như các trận tiebreak có sự giám sát chặt chẽ), trợ lý trọng tài có thể được bổ nhiệm.
Ngoài ra, bạn có thể xem xét những yêu cầu rất quan trọng sau đây đối với cách ứng xử của trọng tài trong quá trình thi đấu.
Trọng tài cần:
1.Cư xử đúng mực với các vận động viên, đội trưởng và khán giả, lịch sự và đàng hoàng. Trọng tài phải loại trừ mọi tranh chấp trong quá trình thi đấu và giữ gìn hình ảnh tốt đẹp của giải đấu.
2.Quan sát càng nhiều ván cờ càng tốt trong thời gian mỗi vòng đấu. Họ phải quan sát cẩn thận các ván cờ mà mình phụ trách, theo dõi và kiểm tra nước đi trong ván cờ (đặc biệt là trong seinot). Không thể chấp nhận được việc trọng tài rời khỏi khu vực thi đấu cứ sau 10 hoặc 15 phút để hút thuốc hoặc thảo luận với bạn bè, khán giả, quan chức hoặc rời khỏi khu vực của họ để đi xem ván cờ khác ở một khu vực khác của phòng thi đấu. Không thể chấp nhận được việc trọng tài ngồi trên ghế và đọc báo hoặc sách (thậm chí cả sách cờ vua!), hoặc ngồi trước máy tính, sử dụng Internet, v.v. mà không để ý đến các ván đấu của họ. Việc trọng tài nói chuyện trên điện thoại di động trong khu vực thi đấu trong một vòng đấu cũng là điều không thể chấp nhận được. Luật cờ vua liên quan đến điện thoại di động không chỉ áp dụng cho các kỳ thủ, đội trưởng và khán giả mà còn cho cả trọng tài. Không còn nghi ngờ gì nữa, vấn đề lớn nhất trong thời gian thi đấu xuất phát từ việc trọng tài vắng mặt hoặc thiếu quan tâm và do đó, không biết điều gì thực sự đã xảy ra trong trường hợp xảy ra sự cố. Trọng tài vắng mặt sẽ đưa ra quyết định công bằng như thế nào trong tranh chấp giữa hai đấu thủ do chạm quân (ví dụ đối phương không đồng ý rằng đấu thủ đã nói “sửa” trước khi đi quân)? 50% cơ hội đưa ra quyết định đúng và 50% chấp nhận điều sai, từ đó làm xói mòn quyền hạn của trọng tài và sự tin tưởng của người chơi.
Tất nhiên, trọng tài cũng là con người và họ có thể mắc sai lầm, nhưng họ nên cố gắng hết sức có thể để tránh những vấn đề như vậy.
1. Thể hiện tinh thần trách nhiệm khi thực hiện nhiệm vụ của mình. Diễn biến suôn sẻ của giải đấu được tạo điều kiện thuận lợi nhờ thời gian chính xác của Tổng Trọng tài có mặt tại phòng thi đấu trước khi vòng đấu bắt đầu và những hướng dẫn tiếp theo của ông ấy.
2.Thể hiện tinh thần đồng đội và hợp tác tốt nhất có thể với các trọng tài khác của giải đấu. Công việc của trọng tài trong giải đấu thực chất là nỗ lực của tập thể và các trọng tài phải hỗ trợ, thay thế nhau bằng mọi cách để tránh những vấn đề phát sinh trong quá trình thi đấu. Trọng tài có quyền đưa ra quyết định riêng đối với trận đấu mà họ giám sát. Tuy nhiên, trong mọi trường hợp Trọng tài cảm thấy chưa sẵn sàng đưa ra quyết định quan trọng liên quan đến ván cờ mà mình đang quan sát, thì phải xin ý kiến của Tổng Trọng tài.
3.Nghiên cứu các quy định và nắm bắt mọi thay đổi về Luật cờ vua và thể lệ thi đấu. Trọng tài phải biết Luật cờ vua và Điều lệ của giải đấu vì trọng tài phải đưa ra quyết định ngay lập tức nếu cần thiết. Người chơi không thể đợi lâu và ván cờ phải tiếp tục mà không có sự chậm trễ vô lý.
4.Có kỹ năng chỉnh đồng hồ kỹ thuật số xuất sắc. Việc người chơi phải chờ đợi trong thời gian dài trong trận đấu trong khi trọng tài cố gắng sửa đồng hồ điện tử không chính xác là không thể chấp nhận được.
5.Tuân thủ các quy định về trang phục.Trọng tài thi đấu nên ăn mặc phù hợp để giúp cải thiện hình ảnh cờ vua như một môn thể thao.
Tóm tắt nhiệm vụ chung của Trọng tài
Các trách nhiệm chung sau đây áp dụng cho các trọng tài điều hành các giải đấu cá nhân hoặc đồng đội ở bất kỳ tầm quan trọng và cấp độ nào, bất kể số lượng người tham gia:
- Trước khi bắt đầu ván đấu
a.Trọng tài phải đến phòng thi đấu trước ít nhất ba mươi phút khi vòng đấu bắt đầu theo lịch. Trước vòng đầu tiên của giải đấu, nên đến trước khi vòng thi bắt đầu ít nhất một giờ. Trong những trường hợp rất quan trọng, Tổng trọng tài có thể yêu cầu các trọng tài có mặt sớm hơn trước khi bắt đầu vòng đấu.
b.Trước khi người chơi hoặc khán giả đến, toàn bộ khu vực thi đấu (phòng thi đấu, nhà vệ sinh, khu vực hút thuốc, phòng phân tích, quầy bar) và các điều kiện kỹ thuật (ánh sáng, thông gió, điều hòa, đủ không gian cho người chơi, v.v.) phải được kiểm tra cẩn thận.
c.Kiểm tra thiết bị (bàn cờ, quân cờ, biên bản ván cờ, bút).
d.Kiểm tra vị trí đặt bàn, ghế, hàng rào khu vực thi đấu, bảng tên cầu thủ và cờ liên đoàn (nếu cần) hoặc số bàn.
e.Kiểm tra việc đặt đúng đồng hồ, tình trạng của pin và vị trí chính xác của đồng hồ.
f.Đối với các giải đấu đồng đội, điều rất quan trọng là phải kiểm tra trước khi bắt đầu ván cờ để đảm bảo thành phần của các đội phù hợp với danh sách người chơi chính thức và các điều kiện của thứ tự bàn cờ.
- Trong thời gian thi đấu
a.Xác định các ván đấu chưa bắt đầu (người chơi không đến đúng giờ thi đấu sẽ bị xử thua) và thông báo cho tổng trọng tài.
b.Kiểm tra định kỳ (30 phút một lần hoặc theo lệnh của tổng trọng tài) đồng hồ điện tử bằng các phiếu kiểm soát thời gian, biên bản ván đấu và số nước đi đã ghi.
c.Kiểm soát có chọn lọc những người chơi thường xuyên rời khỏi khu vực thi đấu, kiểm soát việc tiếp xúc của họ với những người chơi khác, khán giả và những người khác.
d.Quan sát tất cả các ván cờ, đặc biệt là khi thiếu thời gian (seinot), với sự trợ giúp của trợ lý nếu cần thiết.
e.Trước khi đưa ra bất kỳ quyết định nào, hãy kiểm tra cẩn thận lời trình bày của các đấu thủ, nếu cần tham khảo với tổng trọng tài.
f.Khi kết thúc ván cờ, kiểm tra kết quả do cả hai người chơi ghi lại và biên bản ván cờ phải có chữ ký của cả hai người chơi.
g.Cập nhật bảng tổng hợp kết quả vòng đấu bằng cách ghi lại kết quả của mỗi ván cờ đã hoàn thành.
С. Sau khi kết thúc vòng đấu
a.Kiểm tra cẩn thận kết quả của tất cả các ván cờ bằng cách đối chiếu lại với các biên bản ván đấu và bảng tổng hợp kết quả vòng đấu hoặc thể thức ván đấu (trong thi đấu đồng đội) và gửi kết quả cho Tổng trọng tài.
b.Sắp xếp tất cả bàn cờ và các thiết bị khác (quân, biên bản ván đấu, đồng hồ, bút) cho vòng tiếp theo.
Tổng trọng tài chịu trách nhiệm kiểm soát toàn bộ giải đấu và áp dụng đúng Luật cờ vua cũng như Điều lệ của giải. Tổng trọng tài phải chú ý đến mọi vấn đề kỹ thuật và đảm bảo điều kiện tốt nhất cho các kỳ thủ. Tổng trọng tài phải quản lý các trọng tài có sẵn và phân công nhiệm vụ và trách nhiệm của họ.
Tổng trọng tài chịu trách nhiệm điều hành giải đấu một cách suôn sẻ và chịu trách nhiệm đưa ra quyết định cuối cùng (có thể kháng cáo) trong mọi trường hợp hoặc sự cố trong ván đấu.
Tổng trọng tài sẽ nỗ lực giải quyết mọi tranh chấp phát sinh trước khi chúng được chuyển đến Ủy ban Phúc thẩm.
Chỉ khi Tổng trọng tài vắng mặt, những trách nhiệm này mới được chuyển cho phó tổng trọng tài.
Sau khi kết thúc giải đấu, Tổng trọng tài nộp báo cáo của mình cho tổ chức cấp trên (FIDE, liên đoàn châu lục, liên đoàn quốc gia, v.v.) theo cách thức quy định, trong đó bao gồm:
- Danh sách vận động viên tham gia,
- Tất cả các cặp đấu và kết quả,
(Chú ý: nên cung cấp đường dẫn liên kết (link) đến danh sách vận động viên, bốc thăm và kết quả thay vì ghi tất cả vào báo cáo).
- Xếp hạng cuối cùng của tất cả vận động viên tham gia,
- Danh sách trọng tài cùng đánh giá công việc của họ,
- Báo cáo về mọi sự cố xảy ra trong giải đấu,
- Báo cáo về mọi sự cố xảy ra trong giải đấu,
- Mỗi kháng cáo được nộp và quyết định được đưa ra đối với nó,
- và mọi thứ quan trọng khác cho việc tổ chức giải đấu trong tương lai. Hiệu quả công việc của trọng tài trong giải đấu đóng vai trò rất quan trọng trong sự thành công của giải đấu.
GVC. TS. Dương Thanh Bình
