Skip to main content

Thuật ngữ và nguyên tắc cơ bản huấn luyện thể thao (08/31/2021)

Đăng ngày 31/08/2021 bởi Administrator

             (Trích từ các chương cuốn sách “Huấn luyện thể thao thế kỷ XXI” của TS. Dương Thanh Bình) 

CHƯƠNG 1. Thuật ngữ và nguyên tắc cơ bản huấn luyện thể thao

Hầu hết các thuật ngữ cơ bản và khái niệm chung về huấn luyện thể thao được sử dụng ngày nay đã được giới thiệu vào đầu những năm 1960, khi thể thao trở thành một phần không thể thiếu trong đời sống xã hội, văn hóa và chính trị. Tất nhiên, như trong tất cả các lĩnh vực hoạt động của con người, một số thuật ngữ chung vẫn còn gây tranh cãi và ý nghĩa của chúng là mơ hồ, trong chương này, các thuật ngữ và khái niệm chính được trình bày và xem xét, và điều này được thực hiện để loại bỏ những giải thích sai có thể có của chúng và giới thiệu những thuật ngữ cơ bản đó và các khái niệm cần thiết để thảo luận thêm.

1.1.        Bản chất của huấn luyện thể thao

Huấn luyện thể thao theo nghĩa hẹp của từ này được định nghĩa là quá trình áp dụng lượng vận động thông qua các bài tập thể chất, với mục tiêu đảm bảo việc tham gia thành công vào cuộc thi. Huấn luyện và tham gia các cuộc thi được kết nối chặt chẽ với nhau, một mặt, một vận động viên tập luyện để tham gia một cuộc thi trong một môn thể thao cụ thể, mặt khác, chính cuộc thi, cũng là một phần của quá trình huấn luyện tổng thể, phục vụ cho một vận động viên tham gia vào mục tiêu chính, được gọi là mục tiêu. Đối với các vận động viên cấp cao, các cuộc thi, theo quy định, một hoặc hai cuộc thi mục tiêu mỗi năm và 8-12 cuộc thi cấp thấp hơn, là một phần của huấn luyện hàng năm của họ.

Ngoài thi đấu và huấn luyện, phục hồi là vô cùng quan trọng. Quá trình này bao gồm các buổi huấn luyện và bài tập phục hồi được lên kế hoạch đặc biệt, cũng như các phương pháp xoa bóp, vật lý trị liệu, thủy trị liệu, điều trị, dinh dưỡng hợp lý, thư giãn tinh thần và các yếu tố khí hậu tự nhiên. Bộ ba của các thành phần này – huấn luyện, thi đấu và phục hồi – tạo nên nội dung của huấn luyện thể thao.

Điều cực kỳ quan trọng cần lưu ý là tập luyện thể thao chứa một số thành phần thiết yếu, được tổ chức đặc biệt sẽ giúp giải quyết các vấn đề cơ bản liên quan đến phát triển khả năng thể chất, phát triển kỹ thuật, chiến thuật, tối ưu hóa trạng thái tâm lý của vận động viên và tiếp thu kiến thức cụ thể cho môn thể thao (bảng 1.1).

Trong các phần chính của huấn luyện thể thao, thể chất là tốn thời gian và toàn diện nhất. Nó bao gồm các bài tập thể chất được thiết kế để cải thiện khả năng thể chất (vận động), chẳng hạn như sức mạnh, sức bền, tốc độ, tính linh hoạt và sự khéo léo. Những khả năng vận động này dựa trên các điều kiện tiên quyết sinh lý tương ứng, do đó, cũng có thể được cải thiện. Nói chung, loại hình huấn luyện này được dành riêng để cải thiện tình trạng thể chất của vận động viên, đó là lý do tại sao đôi khi nó được gọi là huấn luyện điều hòa, và trên thực tế – cải thiện chất lượng vận động.

Huấn luyện kỹ thuật, bao gồm các bài tập thể chất cùng với trình bày, giải thích, phân tích, điều chỉnh bằng lời nói và hình ảnh, v.v., được thiết kế để dạy các kỹ năng kỹ thuật cụ thể và cải thiện chúng, cuối cùng, quá trình này là cần thiết để giúp các vận động viên đạt được trình độ kỹ thuật cao nhất của khả năng được gọi là kỹ nghệ.

Huấn luyện chiến thuật bao gồm các bài tập thể chất được tổ chức đặc biệt, nhiệm vụ thử nghiệm, huấn luyện tâm lý, xây dựng mô hình, v.v. để truyền đạt cho vận động viên các kỹ năng chiến thuật của hoạt động thi đấu. Điều này cho phép vận động viên sử dụng hiệu quả nhất khả năng vận động và kỹ thuật của họ trong một cuộc thi. Rất thường xuyên, thuật ngữ “chiến lược” được sử dụng như cụm từ đồng nghĩa với thuật ngữ “chiến thuật”. Trên thực tế, chiến lược liên quan đến kế hoạch dài hạn và tác động đến các cấp độ cơ bản của năng lực thể chất, kỹ thuật, chiến thuật và vật chất.

 

Bảng 1.1 Các thành phần chính của huấn luyện thể thao

Hợp phần huấn luyện thể thao

Mục đích

Huấn luyện thể chất Cải thiện khả năng thể chất (vận động) và tăng khả năng sinh lý của vận động viên
Huấn luyện kỹ thuật Có được kỹ năng kỹ thuật nhận thức và đạt được mức độ thành thạo kỹ thuật mong muốn
Huấn luyện chiến thuật Nắm vững các kỹ năng chiến thuật nhận thức trong một môn thể thao cụ thể, cho phép sử dụng hiệu quả nhất các khả năng vận động và kỹ thuật của các vận động viên trong thi đấu
Huấn luyện tâm lý Sự phát triển tính cách của một vận động viên đến mức hài hòa, có động lực cao và ổn định về mặt đạo đức.

Thấm nhuần các kỹ năng tự điều chỉnh nhận thức về trạng thái cảm xúc của vận động viên để thúc đẩy nhận thức tối đa tiềm năng tâm sinh lý của họ

Huấn luyện trí lực Mở rộng kiến ​​thức chung và thể thao cụ thể của các vận động viên để thực hiện hiệu quả các chương trình huấn luyện và thi đấu của họ

 

Huấn luyện tâm lý là công tác được thực hiện theo hai hướng chính: a) phát triển tính cách vận động viên đến mức hài hòa, có động lực cao và ổn định về mặt đạo đức, và b) tiếp thu và cải thiện các kỹ năng nhận thức để cung cấp cho vận động viên phương tiện tự điều chỉnh hiệu quả trạng thái tâm lý và tinh thần. Do đó, huấn luyện tâm lý được thiết kế để tạo điều kiện thực hiện tối đa khả năng của vận động viên trong một môn thể thao cụ thể và đạt được kết quả tối đa.

Huấn luyện trí lực bao gồm mọi thứ liên quan đến sự hiểu biết về hiện tượng thể thao nói chung, cũng như các thành phần quan trọng của nó liên quan đến huấn luyện, thi đấu, trọng tài, thiết bị, phương tiện thể thao, v.v. Điều quan trọng nhất là kiến thức trong một môn thể thao cụ thể, bao gồm:

– những điều cơ bản của môn thể thao đã chọn (kỷ luật, huấn luyện kỹ thuật và chiến thuật, mục tiêu và điều kiện của quá trình huấn luyện, chuẩn mực hành vi – quan hệ đối tác và đạo đức);

– những điều cơ bản của hoạt động thi đấu (quy tắc, chương trình, thiết bị, quyền và nghĩa vụ của vận động viên, quy tắc “chơi công bằng”);

– cơ sở của phương pháp huấn luyện (mục tiêu, phương tiện và phương pháp, kiến thức về lượng vận động và quá trình phục hồi, cơ thể con người và tự kiểm soát).

Kiến thức này được truyền đến lượng vận động tập luyện thông qua các cuộc hội thoại, bài giảng, hội thảo, đọc các văn bản chuyên môn, v.v. đặc biệt, việc thực hiện chương trình huấn luyện, kèm theo hướng dẫn và giải thích ngắn gọn, góp phần phát triển trí tuệ của vận động viên. Không có mối tương quan trực tiếp giữa mức độ huấn luyện trí tuệ và thành tích thể thao. Tuy nhiên, rõ ràng là các vận động viên đẳng cấp thế giới được thông tin và giáo dục nhiều hơn trong lĩnh vực của môn thể thao cụ thể hơn so với các vận động viên cấp thấp hơn.

Từ những điều trên cho thấy các bài tập thể chất được sử dụng để giải quyết các nhiệm vụ huấn luyện thể chất, kỹ thuật, chiến thuật và tâm lý. Đặc biệt có giá trị là các bài tập kết hợp khả năng vận động và kỹ năng kỹ thuật, kỹ năng chiến thuật và kỹ thuật, kỹ năng chiến thuật và tâm lý ổn định trong điều kiện căng thẳng cảm xúc. Sự kết hợp như vậy, được gọi là các bài tập tác động liên hợp, được sử dụng rộng rãi trong huấn luyện thể thao.

Hình 1.1 cho thấy nội dung và sự thống nhất của các yếu tố và các thành phần chính của huấn luyện thể thao. Phần trên liên quan đến bản chất của huấn luyện thể thao và hình thành nội dung của nó (quá trình huấn luyện và thi đấu). Phần dưới thể hiện bản chất của HLTT (hoạt động huấn luyện và thi đấu), được thực hiện thông qua các thành phần thiết yếu của huấn luyện thể thao: thể chất, kỹ thuật, v.v.

HUẤN LUYỆN THI ĐẤU PHỤC HỒI  
 

HUẤN LUYỆN THỂ THAO

 
 

HUẤN LUYỆN THỂ CHẤT

HUẤN LUYỆN KỸ THUẬT

HUẤN LUYỆN CHIẾN THUẬT

HUẤN LUYỆN TÂM LÝ

HUẤN LUYỆN TRÍ LỰC

 

Hình 1.1. Nội dung (phần trên của hình) và các thành phần chính (phần dưới) của huấn luyện thể thao

Một điểm đáng quan tâm khác là mối quan hệ giữa “huấn luyện” và “đào tạo”. Rất thường xuyên, thuật ngữ “huấn luyện”, được sử dụng như một từ đồng nghĩa với thuật ngữ “đào tạo”. Điều này nhấn mạnh tầm quan trọng của huấn luyện như là một thành phần hàng đầu của đào tạo thể thao.

1.1.1. Mục đích và nhiệm vụ của quá trình huấn luyện

Huấn luyện thể thao là một quá trình tập trung, trong đó các vận động viên, cố gắng một cách phù hợp với mong muốn và tham vọng của họ để đạt được mục đích và giải quyết vấn đề của họ. Tuy nhiên, các môn thể thao thi đấu có đích cụ thể chung – đạt được thành tích xuất sắc trong môn thể thao đã chọn. Đặc điểm độc đáo này của huấn luyện cho kết quả cao phân biệt nó với các hoạt động thể thao khác như thể dục nói chung, giáo dục thể chất trường học hoặc huấn luyện thể chất định hướng nghề nghiệp của quân đội, cảnh sát, v.v. Mục đích chung này có thể được chỉ định cụ thể hơn trong mùa huấn luyện cụ thể hoặc vài năm huấn luyện. Trong các môn thể thao tốc độ, khoảng cách, nỗ lực và các chỉ số khác được ghi lại, nó có thể được thể hiện trong kết quả nhất định, để đạt được trong huấn luyện của vận động viên nào đó; trong các môn thể thao khác, đây có thể là một thứ hạng trong bảng xếp hạng thế giới, v.v.

Hệ thống phân cấp của các mục đích này có thể được biểu diễn dưới dạng kim tự tháp, trong đó cao điểm thể hiện nhiệm vụ chung là đạt được sự xuất sắc trong thể thao (Hình 1.2).

Nhiệm vụ chung Xuất sắc trong môn thể thao chọn    
Mục đích Phát triển thể chất Năng lực kỹ thuật Chiến thuật

hợp lý

Vững vàng

tâm lý

Sức khỏe Kiến thức trong môn thể thao đã chọn  
Mục đích huấn luyện 1 2 3 4 5 6 n
Phẩm chất thể chất, kỹ năng vận động, yếu tố kỹ thuật, sự kết hợp giữa kỹ năng kỹ thuật và chiến thuật, nghỉ ngơi tích cực, học các quy tắc, v.v.
Hình 1.2. Phân cấp mục đích trong huấn luyện vận động viên

Rõ ràng, các mục đích chính quyết định động lực lâu dài của vận động viên, lối sống, thói quen và hành vi của họ, mức độ trung bình của kim tự tháp cho thấy các mục tiêu của huấn luyện: phát triển phẩm chất thể chất, kỹ năng kỹ thuật, kiến ​​thức về chiến thuật và chiến lược, duy trì sức khỏe, tiếp thu kiến ​​thức cụ thể về môn thể thao này. Tất nhiên, mỗi môn thể thao đòi hỏi phải có mục đích riêng, phải phù hợp với điều kiện cụ thể của nó. Chúng ta biết rằng nội dung và đặc điểm của các kỹ năng chiến thuật trong thể thao “trò chơi” khác biệt đáng kể so với các môn thể thao sức bền hoặc thể thao sức mạnh.

Cơ sở của kim tự tháp của các mục đích được hình thành bởi các mục đích huấn luyện tương ứng với các nhiệm vụ cụ thể của các bài tập hoặc bài tập cá nhân. Ví dụ, mục tiêu cử giật với trọng lượng dưới mức tối đa là phát triển sức mạnh cơ bắp tối đa ở phần thân trên. Nói cách khác, mục đích huấn luyện là nhiệm vụ đơn giản và rõ ràng nhất ảnh hưởng đến nội dung và cường độ của lượng vận động trong các bài tập cụ thể. Mục đích của buổi huấn luyện liên quan đến sự phát triển các phẩm chất thể chất (sức mạnh, sức bền, tốc độ, sự khéo léo), kỹ năng kỹ thuật hoặc các yếu tố của chúng, khả năng chiến thuật và quá trình nhận thức. Thông thường không quá hai hoặc ba mục đích được chọn cho một buổi huấn luyện.

Xác định mục đích có tầm quan trọng lớn đối với việc huấn luyện vận động viên có trình độ cao và đòi hỏi sự chú ý và năng lực đặc biệt của huấn luyện viên. Như đã lưu ý, phương án tốt nhất ở đây là tuyên bố chính xác nhất (có thể) của tác vụ chính. Điều này có nghĩa là huấn luyện viên phải phân tích các cơ hội của vận động viên và đưa ra dự báo thực tế cho tương lai. Dự báo này có thể thay đổi dựa trên hai yếu tố: kết quả của vận động viên và tốc độ mà anh ấy tiến bộ. Điều rất quan trọng là các mục đích chính là tham vọng, có cơ sở và được công nhận bởi các vận động viên là cực kỳ quan trọng và có thể đạt được.

Tất cả những điều trên cũng phù hợp để xác định mục đích bhuấn luyện. Mong muốn dự kiến ​​các mục đích này trên các chỉ số định lượng khi giải quyết các vấn đề về động cơ, kỹ thuật và chiến thuật, cũng như, nếu có thể, về các đặc điểm nhân trắc học. Cách tiếp cận định lượng như vậy để giải quyết những vấn đề này dẫn đến việc tạo ra “mô hình cá nhân” về trạng thái tối ưu của vận động viên.

Đặt mục đích là một phần thiết yếu của kế hoạch tập luyện. Thông thường đặt mục đích huấn luyện hiếm khi tạo ra khó khăn; họ có thể bắt đầu với việc huấn luyện một chương trình huấn luyện phù hợp.

Hỏi/Đáp

ĐÓNG

Câu hỏi của bạn đã được gửi! Vui lòng refresh để gửi câu hỏi mới.

Hãy điền vào các thông tin ở form bên dưới.

Tên *
Email *
URL (include http://)
Tiêu đều *
Câu hỏi *
* Bắt buộc