GỬI BẠN ĐỌC
Bạn đọc thân mến, trong tay các bạn giờ đây là cuốn sách cuối cùng của Vladimir Alexeevich Alatortsev “Sáng tạo trong môn cờ vua”. Tác giả đã chuẩn bị cho in cuốn sách này rất nỗ lực trong một thời gian dài. Rất tiếc, ông đã không đợi được đến ngày cuốn sách chào đời. V.A. Alatortsev đã mất hồi tháng Giêng năm 1987. Mà chỉ ít ngày trước đó chúng tôi đã chuyện trò vói nhau qua điện thoại về việc ra cuốn sách của ông, về sự tham gia tích cực của ông trong hội đồng công tác giáo dục của Liên đoàn Cờ vua Liên xô, vạch ra chương trình của những dự án mới.
V.A. Alatortsev (1909-1987) là một trong những đại diện vẻ vang của trường phái cờ vua xô viết. Ông xứng đáng mang danh hiệu cao quý là đại kiện tướng cờ vua quốc tế và trọng tài quốc tế, xứng đáng là một chiến sỹ cờ vua kiên định, một nhà khoa học lý luận cờ vua lớn, một nhà tổ chức xuất sắc của phong trào cờ vua ở Liên xô, từng tham gia nhiều lần vào các giải đấu và các trận tranh tài cờ vua. Ông đã mười lần chơi trận chung kết giải vô địch cờ vua Liên xô. Năm 1933, tại giải vô địch cờ vua Liên xô lần thứ tám ông chiếm vị trí thứ hai và được thưởng huy chương bạc. Về trước ông chính là M.M. Botvinnik. Năm 1935, V.A. Alatortsev tham dự giải đấu quóc tế lần thứ II ở Moskva và đã vượt qua được đợt kiểm tra trước một hội đồng giám khảo nghiêm khắc nhất vào thời đó.
V.A. Alatortsev đã có cống hiến đáng ghi nhận vào sự phát triển khoa học cờ vua. Năm 1960 ông là người đầu tiên bảo vệ luận án tiến sỹ (Ph.D.) khoa học giáo dục về cờ vua. Lúc đó tôi được chọn cùng tiến sỹ khoa học (D.Sc.) ngành kỹ thuật, M.M. Botvinnik làm phản biện chính thức cho việc bảo vệ luận án. Trên con đường tiến tới việc bảo vệ nảy sinh không ít những cản trở và các vấn đề phức tạp. Trước đó chưa có tiền lệ nào bảo vệ luận án về cờ vua cả. Thảo luận-tranh cãi rất lâu, là trao học vị tiến sỹ khoa học gì. Sự kiên định và quyết tâm của ứng viên họa vị khoa học, trình độ khoa học cao của luận án được ông chuẩn bị đã đem lại khả năng khắc phục mọi trở ngại và ông đã bảo vệ thành công, mở đường cho các kỳ thủ tiếp bước sau này.
Về sau này V.A. Alatortsev điều hành công tác khoa học về lý luận cờ vua, tích cực hoạt động nghiên cứu và tuyên truyền khoa học về cờ vua. Nhà khoa học tài năng đã viết nhiều cuốn sách về lý luận, phương pháp nghiên cứu môn cờ vua và công tác huấn luyện. Có giá trị đặc biệt là các tác phẩm “Tương tác của các quân Tốt trong ván cờ” (Moskva, 1956) và “Những vấn đề lý thuyết cờ vua hiện đại” (Moskva, 1960). Trên cơ sở những công trình này ông đã bảo vệ thành công luận án Tiến sỹ. Đó thực sự là các tác phẩm triết học về cờ vua, làm phong phú đáng kể lý thuyết chơi cờ và khoa học cờ vua.
V.A. Alatortsev đã để lại dấu ấn rõ nét trong phong trào cờ vua xô viết như một nhà tổ chức lỗi lạc. Trong nhiều năm ông là chủ tịch Liên đoàn cờ vua Liên xô, trong đó kể cả những năm tháng gay go của cuộc Chiến tranh Vệ quốc Vĩ đại. Ông thường xuống các đơn vị quân đội, xuống các cơ quan, xí nghiệp giảng bài về cờ vua, tổ chức đồng thời các cuộc chơi cờ cho chiến sỹ và anh chị em lao động ở hậu phương. Mọi người ở các nước cộng hòa, các thành phố khắp Liên xô đều biết ông và nồng nhiệt đón tiếp ông. Thực sự nổi bật là đóng góp cá nhân của V.A. Alatortsev – nhà hoạt động, nhà tổ chức nổi bật của phong trào cờ vua – vào sự phát triển hiện đại ở mức cao của trường phái cờ vua xô viết.
Sự ra đời tác phẩm “Sáng tạo trong môn cờ vua” của V.A. Alatortsev mở ra một trang mới trong hoạt động của trường đại học văn hóa cờ vua, là ngôi trường được Liên đoàn cờ vua Moskva và Giảng đường trung tâm Hội “Tri thức” toàn liên bang thành lập năm 1979. Ở Hội trường lớn của Bảo tàng Kỹ thuật bách khoa từ đó thường xuyên tổ chức các cuộc gặp gỡ sang tạo với các đại kiện tướng cờ vua hàng đầu. Đây từng là diễn đàn của M.M. Botvinnik, A.E. Karpov, G.K. Kasparov, V.V. Smyslov, M.N. Tal, T.V. Petrosian, Iu.V. Averbakh, A.S. Suetin và rất nhiều kỳ thủ, nhà khoa học, nhà văn nổi tiếng – những người yêu thích cờ vua. Họ kể cho biết bao người hâm mộ trò chơi cổ xưa về những sự kiện thú vị hấp dẫn xảy ra trên vú đài cờ vua quốc tế, về lịch sử môn cờ vua, vai trò cờ vua trong đời sống con người. Cuộc gặp gỡ với chủ đề “Lenin và cờ vua” gây được sự quan tâm đặc biệt nơi thính giả.
Song, lầm đầu tiên trong nhiều năm hoạt động thực tế của trường đại học chúng tôi đã đi ra ngoài khuôn viên của Giảng đường trung tâm, đến với giảng đường rộng lớn hơn. Điều này mở rông đáng kể khả năng tuyên truyền văn hóa cờ vua, như một trong những phương tiện giáo dục quan trọng những phẩm chất nhân cách cần thiết cho thanh niên của chúng ta, của mọi người xô viết.
Vào thờì đại cải tổ cách mạng của chúng ta vai trò của văn hóa cờ vua lại càng lớn mạnh. Điều khó khan và phức tạp nhất, cũng là quan trọng nhất hiện nay là hình thành tư duy mới. Ngày nay cần một cách tiếp cận sang tạo, chủ động, tính toán chính xác, đưa ra quyết định nhanh chóng và dung cảm trong hoạt động lao động thường nhật ở mọi cấp độ từ người công nhân, nông dân, nhà khoa học, nhân viên bình thường đến các nhà lãnh đạo bất kỳ cấp nào. Tôi không biết một trò chơi nào lại có thể giúp hình thành những phẩm chất tính cách tư duy mới đáng quý rất cần thiết ở thời đại chuungs ta.
Nhân đây cần nhắc nhở đến cuộc tranh luận thế kỷ, rằng cờ vua – là một môn thể thao, một môn nghệ thuật, một ngành khoa học? Hiện giờ, có lẽ đã thấy là mọi người đều đồng ý với ý kiến, cờ vua vừa là cái thứ nhất, vừa là cái thứ hai vả cả là cái thứ ba. Nhưng chỉ là như vậy cờ vua vẫn chưa tận dụng được hết. Hiện giờ nhiều người đã ủng hộ ya kiến tôi đã phát biểu trước đây, rằng cờ vua cờ vua còn là phương tiện giao tiếp. Con người ở các dân tộc, quốc gia khác nhau, không hiểu ngôn ngữ của nhau, có thể “diễn giải thái độ của mình” bên bàn cờ. Cờ vua thúc đẩy không chỉ sự giao tiếp giữa các đồng nghiệp và hàng xóm láng giềng, mà còn củng cố các giao tiếp và quan hệ trên thế giới. Chính bằng cách ấy cờ vua giúp các dân tộc xích lại gần nhau, củng cố tình hữu nghị, giúp sự nghiệp giữ gìn hòa bình và them hiểu biết lẫn nhau.
Cuộc sống cho thấy, là với mỗi giai đoạn mới phát triển xã hội thì cờ vua mở ra những phẩm chất và phương dện mới của mình như một hiện tượng sinh hoạt xã hội và văn hóa. Cần phải thừa nhận cờ vua là một phương tiện giáo dục hình thành con người rất tốt. Cờ vua là một công cụ xuất sắc giúp rèn giũa những phẩm chất cao quý của cách tư duy mới.
Giới thiệu với độc giả công trình “Sáng tạo trong môn cờ vua”, chúng tôi hy vọng, giúp cho giảng viên các trường đại học nhân dân và huấn luyện viên các câu lạc bộ cờ vua, các vận động viên cờ vua trong việc xây dựng và trau dồi hơn nữa các phẩm chất cần thiết của tư duy mới. Giá trị của tác phẩm là ở chỗ, tác giả của nó đã trình bày được trên cơ sở khoa học cách tiếp cận phương pháp luận mới với việc nghiên cứu quá trình sang tạo của vận động viên cờ vua, đưa vào các tiêu chuẩn đánh giá mới, trình bày các thành tựu xuất sắc trong nghệ thuật cờ vua của những đại kiện tướng cờ vua xô viết mạnh nhất hành tinh – đương kim vô địch thế giới G.K. Kasparov và cựu vô địch thế giới A.E. Karpov, đã làm phong phú văn hóa cờ vua thế giới.
F.T. KONSTANTINOV, Giáo sư
Chủ tịch Liên đoàn cờ vua Moskva, Hiệu trưởng
Trường Đại học văn hóa cờ vua
