Đào Thiên Hải sinh năm 1978 tại phường 1, thị xã Sa Đéc, tỉnh Đồng Tháp. Năm 1983, vừa được 5 tuổi Hải tham gia lớp cờ vua đầu tiên và sau đó được tuyển vào lớp năng khiếu cờ vua của tỉnh.
Năm 1984 (6 tuổi) Hải dự giải cờ vua thanh thiếu niên toàn quốc và được xếp hạng 7. Được thầy Hoàng Mỹ Sinh hướng dẫn chuyên môn và năm 1985, Hải được chuyên gia cờ vua Liên Xô tập huấn ở Hà Nội. Sau một tháng tập huấn, chuyên gia cờ vua Alexandre Popov nhận xét: “Hải là một năng khiếu hiếm có, kể cả ở Liên Xô. Nếu được bồi dưỡng đúng mức thì chỉ đến năm 20 tuổi Hải sẽ trở thành Đại Kiện tướng cờ vua quốc tế.”
Những năm kế tiếp, Hải được Sở Thể dục Thể thao Đồng Tháp (nay là Sở Văn hoá, Thể thao và Du lịch) giúp học văn hóa, vừa tập luyện cờ vua và tham gia các giải cờ vua toàn quốc. Hải đã đạt Huy chương đồng năm 1986, Huy chương vàng lứa tuổi 11 năm 1987 và Huy chương bạc ở Hội khỏe phù đổng toàn quốc lần thứ II. Năm 1989, Hải sang Liên Xô tập huấn 6 tháng với huấn luyện viên Shechman. Tháng 12/1989, Hải trong đội cờ vua Việt Nam tham dự giải thiến niên quốc tế “Biển Đen” ở nước cộng hòa Apkhadia, toàn đội Việt Nam xếp thứ nhất, riêng Hải đạt Huy chương vàng.
Năm 1990, Hải lại đạt Huy chương vàng tại giải Thiếu niên quốc tế tổ chức ở Rumani. Năm này, Hải được huấn luyện viên Zenhia từ nước Cộng hòa Apkhadia sang Đồng Tháp huấn luyện cùng toàn đội.
Năm 1992, Hải đoạt chức vô địch quốc gia (14 tuổi) và được sang Hunggari tập huấn.
Năm 1993 Hải đoạt chức vô địch thế giới ở lứa tuổi 16 tại Slovakia, là người Việt Nam đầu tiên đạt danh hiệu vô địch thế giới ở lĩnh vực thể thao và được Chủ tịch nước tặng Huân chương Lao động hạng Ba. Bốn năm học tập và thi đấu ở Hunggari, năm 1995 Hải được phong tặng danh hiệu Đại Kiện tướng quốc tế.
Năm 1997, Hải giành hạng nhất toàn quốc.
Năm 1998 đạt giải nhì Đại Kiện tướng tại Ấn Độ, hạng ba và hạng nhất Đại Kiện tướng tại Philippin, hạng ba giải cờ vua trẻ U20 Châu Á và giải cờ vua vô địch Châu Á tại Iran, hạng tư giải cờ vua trẻ U20 thế giới, hạng năm giải cờ vua thế giới vòng loại khu vực 3.2 a.
Năm 1999, Hải giành hạng nhất giải cờ vua hạng nhất quốc gia và hạng nhất giải cờ nhanh vô địch quốc gia, hạng nhất bàn 1 giải cờ vua đồng đội Châu Á và hạng nhất giải cờ vua Đại Kiện tướng Thanh Đảo, tại Trung Quốc.
Năm 2000, Hải đạt giải nhất giải cờ nhanh vô địch quốc gia, giải ba và giải nhì (vòng 1 và vòng 2) giải cờ vua Đại Kiện tướng Cuiris-intuorco, hạng nhất giải cờ vua thế giới vòng loại khu vực 3.2 a. Với kết quả nầy, Hải là vận động viên nam Việt Nam đầu tiên lọt vào vòng chung kết Thế giới và được Thủ tướng Chính phủ tặng bằng khen.
Năm 2001 Hải giành vô địch Quốc gia, hạng nhì giải cờ vua thế giới vòng loại khu vực 3.2 a tại Indonêxia, được vào vòng chung kết giải vô địch thế giới.
Năm 2002, Hải đạt vô địch quốc gia, hạng nhì cá nhân, vô địch đồng đội giải cờ vua nhanh toàn quốc, hạng nhì giải cờ vua truyền thống và hạng nhất giải cờ vua nhanh Đại hội Thể dục Thể thao toàn quốc.
Năm 2003, Đào Thiên Hải đoạt Huy chương đồng giải cờ Vua Châu Á tổ chức tại Qatar, Huy chương Bạc giải Vô địch toàn quốc tổ chức tại Đồng Tháp, 2 Huy chương Vàng cá nhân, 1 Huy chương Vàng, 1 Huy chương Bạc giải đồng đội cờ Nhanh và cờ chớp toàn quốc tổ chức tại thành phố Hồ Chí Minh, Huy chương Vàng giải đấu thủ mạnh toàn quốc tổ chức tại Kiên Giang và 2 Huy chương Đồng (1 cá nhân, 1 đồng đội), 1 Huy chương Bạc đồng đội.
Năm 2004, Đào Thiên Hải đạt Huy chương vàng giải vô địch toàn quốc tổ chức tại Lâm Đồng, 2 Huy chương vàng cá nhân và 2 Huy chương vàng đồng đội giải vô địch cờ chớp, cờ nhanh tổ chức tại thành phố Hồ Chí Minh, Huy chương đồng đồng đội giải vô địch đồng đội tổ chức tại Đồng Tháp.
