Tại nhà văn hóa thôn Hoài Trung, xã Liên Bão, huyện Tiên Du, tỉnh Bắc Ninh có một kho tư liệu, trang phục, hiện vật xưa gắn với văn hóa Quan họ. Những hiện vật này được sưu tầm, lưu trữ có công sức không nhỏ của anh hai Quan họ Dương Đức Thắng, Câu lạc bộ Quan họ Hoài Trung.
Nón quai thao, ô lục soạn của người xưa; dải yếm, bao lưng với đủ chất liệu gấm, the, sồi, lụa của những anh hai, chị hai Quan họ tiền bối; những chiếc đèn dầu dùng trong hát canh; cơi trầu, cối giã, bình vôi, ống phóng; những bộ ấm chén; những nồi đồng, bát hoa, mâm gỗ trong bữa cơm Quan họ… Những hiện vật xưa cũ nhuốm màu thời gian ấy được trưng bày tại Phòng trưng bày hiện vật Quan họ xưa và nay của Câu lạc bộ Quan họ Hoài Trung. Bước vào đây người xem sẽ cảm thấy choáng ngợp trước một không gian mẫu mực của nghề chơi Quan họ. Lề lối giao tiếp lịch lãm và nhã nhặn, chỉn chu, mẫu mực từ cách phục sức, điểm trang, nói năng, chào mời, tiếp chuyện, ca hát, ẩm thực… đều hiện lên rõ rệt qua những hiện vật được trưng bày tại đây.
Hiện phòng trưng bày có trên 100 hiện vật đang được lưu trữ. Số hiện vật này phần lớn do anh hai Dương Đức Thắng – Phó Chủ nhiệm Câu lạc bộ Quan họ Hoài Trung – săn tìm và sưu tầm từ năm 1996 đến nay. Với mong muốn lưu giữ những tinh hoa, mẫu mực của di sản Dân ca Quan họ Bắc Ninh, anh Thắng cùng các thành viên trong Câu lạc bộ đã sưu tầm, tuyển chọn những di vật gắn bó thân thiết với các nghệ nhân tiêu biểu đã được ghi nhận là “báu vật nhân văn sống” hoặc của lớp nghệ nhân được phong tặng đợt đầu. Để kéo dài tuổi thọ cho di vật, Câu lạc bộ Quan họ Hoài Trung đã tham vấn cán bộ chuyên môn của Bảo tàng tỉnh Bắc Ninh cách thức bảo quản, xây dựng danh mục hiện vật và sắp xếp trưng bày trong tủ kính. Câu lạc bộ đang chuẩn bị lên kế hoạch cho việc mở cửa đón tiếp quý khách xa gần đến giao lưu, tham quan vào ngày Chủ nhật cuối của mỗi tháng vào thời gian sắp tới.
Những hiện vật lưu giữ tại Phòng trưng bày hiện vật Quan họ xưa và nay của Câu lạc bộ Quan họ Hoài Trung không chỉ là những đồ vật gắn bó với các nghệ nhân Quan họ tiêu biểu mà có những kỷ vật còn là “đồ gia bảo” của các gia đình. Để có những hiện vật này, anh hai Dương Đức Thắng cùng các thành viên trong Câu lạc bộ đã tốn không ít công sức, thời gian săn lùng, tìm kiếm. Chẳng hạn như bộ ấm chén bằng đồng gắn với chuyện đời nghệ nhân Nguyễn Văn Thị ở làng Diềm hay chiếc cơi đựng trầu bằng gỗ khảm trai tranh “Vinh quy bái tổ” có tuổi đời hơn 200 năm là kỷ vật gia truyền của bà nội anh Thắng. Bà nội anh Thắng là con gái cụ Đàm Phú – một gia đình Quan họ có tiếng phong lưu ở Hoài Trung. Chiếc cơi trầu gỗ khảm trai luôn được bà nội anh mang theo mỗi lần đi chơi Quan họ để mời Quan họ bạn,sau đó theo cụ về nhà chồng nhưng rồi bị thất lạc. Theo lời kể của ông nôi, anh Thắng đã tìm ra được tung tích chiếc cơi nhưng hải mất 3 – 4 năm ròng rã đi lại thuyết phục chủ nhân đang sở hữu chiếc cơi mới cảm động chuyển nhượng lại kỷ vật của bà nội cho anh.
Ngoài những hiện vật được coi là “đồ gia bảo”, tại phòng trưng bày còn có những vật dụng hằng ngày dùng để tiếp khách Quan họ, mang đậm nét đặc trưng trong văn hóa Quan họ, như: Con dao têm trầu lá trúc “chuôi sừng bít bạc”, chiếc giỏ đựng ấm trà của nghệ nhân Nguyễn Thị Tước (Khả Lễ); chiếc ghế của nghệ nhân Nguyễn Đức Sôi (Ngang Nội) ngồi làm việc và sáng tác hàng chục bài Quan họ để đời…
Gần đây nhất, Nghệ nhân nhân dân Trần Thị Phụng (100 tuổi, ở làng Diềm) cảm thấy sức khỏe yếu dần đã tin tưởng trao tặng toàn bộ “gia tài Quan họ” mà cụ nâng nui như báu vật cả đời cho anh Thắng. Nón quai thao, bộ quần áo năm thân bằng vải lụa, bao lưng sồi đen dài 2m mà cụ Phụng mua từ năm 1938 khi bắt đầu đi chơi Quan họ, đặc biệt là chiếc rương sắt hoen gỉ vốn là kỷ vật gia truyền mà cụ Phụng được bà nội tặng cho từ ngày còn nhỏ…là những hiện vật cụ Trần Thị Phụng gửi gắm anh Thắng gìn giữ cho thế hệ mai sau.
Bên cạnh việc săn tìm, sưu tầm kỷ vật của các nghệ nhân Quan họ, anh hai Dương Đức Thắng còn cần mẫn, mải miết đi tìm câu hát cổ. Anh dành nhiều thời gian đi điền dã, thu lượm từ các nghệ nhân trong tỉnh đồng thời tìm kiếm, sưu tầm ở các cơ quan lưu trữ Trung ương như: Viện Âm nhạc, Viện Văn hóa Nghệ thuật quốc gia Việt Nam… Đến nay, anh đang lưu giữ 15 cuốn sổ chép tay của các nghệ nhân với gần 1.500 bài Quan họ (có nhiều bài trùng lặp) và hàng trăm file ghi âm giọng hát, bài cổ, bài độc của nghệ nhân ở khắp các làng Quan họ gốc.
Với niềm đam mê với văn hóa truyền thống, mong muốn gìn giữ những di sản quý báu của cha ông, anh Dương Đức Thắng đã cống hiến cả thanh xuân cho Quan họ. Những đóng góp của anh hai Dương Đức Thắng đã góp phần không nhỏ vào việc gìn giữ, bảo tồn, phát huy di sản đã được UNESCO ghi danh là di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại.
