Trong giải Sinquefield Cup đầu tháng 9, vua cờ Magnus Carlsen để thua một trận cờ tiêu chuẩn khi cầm quân trắng trước đại kiện tướng (GM) Hans Niemann 19 tuổi đến từ Mỹ.

Trước đó không lâu Carlsen đã thua Niemann trong một trận cờ nhanh (thời gian 15 phút cho mỗi ván đấu) tại giải FTX Crypto Cup. Nhưng tại Sinquefield Cup là lần đầu tiên Carlsen thua Niemann ở thể thức cờ tiêu chuẩn (2 tiếng cho 40 nước đi đầu tiên, thêm 1 tiếng từ nước 41).

Đối thủ mạnh nhất

Hiếm khi Carlsen thua ở thể thức cờ tiêu chuẩn; trận thua Niemann chấm dứt chuỗi thắng liên tiếp 53 trận cờ tiêu chuẩn của vua cờ. Nhưng gây sốc hơn nữa, Carlsen quyết định bỏ cả giải đấu sau trận thua, điều này chưa từng xảy ra.

Trong tweet thông báo bỏ giải, Carlsen không nói rõ lý do nhưng đính kèm meme huấn luyện viên Mourinho – “Nếu tôi nói, tôi sẽ gặp rắc rối lớn”.

Với những hành động này, có vẻ như Carlsen ám chỉ rằng mình đã thua một ván đấu không công bằng, và đối thủ thực sự không phải Niemann.

Sau khi Carlsen bỏ giải, ban tổ chức Sinquefield Cup đã tăng cường an ninh và dò thiết bị điện tử cho các vòng đấu sau.

GM Magnus Carlsen (trái) và GM Hans Niemann tại Sinquefield Cup 2022. Ảnh: Saint Louis Chess Club.

Sau trận thua ở FTX Crypto Cup, Carlsen có một trận thắng thuyết phục trước Niemann sau khi cố tình đi nước 1. a3, một khai cuộc yếu. Điều đó cho thấy Carlsen có thể chiến thắng bất kỳ đại kiện tướng nào, và sẽ chỉ cầm chắc phần thua khi đối thủ không phải con người, mà là máy tính.

Cờ vua có một hệ thống đánh giá sức mạnh người chơi gọi là Elo. Carlsen là GM từng đạt được điểm Elo cao nhất trong mọi thời đại, 2882. Một chương trình máy tính đánh cờ nổi tiếng hiện nay, Stockfish, đạt hơn 3500 điểm.

Với chênh lệch hơn 600 Elo, uớc tính Carlsen có 98% thua và 2% hòa khi đánh với Stockfish, gần như không có khả năng thắng.

25 năm trước, khi bị máy tính Deep Blue của IBM đánh bại, cựu vua cờ Garry Kasparov có thể cáo buộc IBM đã dùng đến sự trợ giúp của con người. Nhưng ngày nay, cáo buộc nặng nề nhất với một kỳ thủ chuyên nghiệp là cáo buộc gian lận bằng máy tính trong ván đấu.

Sau ván đấu tại Sinquefield Cup, GM Hikaru Nakamura – người chơi xếp hạng 6 thế giới – và nhiều kỳ thủ khác chỉ ra rằng GM Hans Niemann đã từng gian lận trong thi đấu trực tuyến năm 12 và 16 tuổi. Nhưng đến nay, chưa có bằng chứng nào cho thấy Niemann gian lận trong ván đấu với Carlsen.

“Magnus đã chơi không tốt, nhưng tôi chưa bao giờ thấy Magnus thua như vậy, giống như anh ấy không hề có cơ hội trong ván đấu”, Nakamura bình luận về sự việc trong một livestream trên Twitch. “Tuy nhiên, về phía Niemann, chỉ có một vài nước đi khó, các nước còn lại khá dễ hiểu”.

“Tôi chưa bao giờ gian lận trong thi đấu trực tiếp,” Hans Niemann trả lời phỏng vấn trên trang Saint Louis Chess Club, câu lạc bộ tổ chức Sinquefield Cup.

Niemann phủ nhận mọi cáo buộc gian lận và cho rằng hành động của Carlsen cũng như các cáo buộc đã ảnh hưởng tiêu cực đến sự nghiệp của mình.

Thay đổi cách kỳ thủ chơi cờ

Ngoài nguy cơ gian lận, máy tính cũng đã thay đổi hoàn toàn cách chơi cờ vua chuyên nghiệp.

Số ván cờ có thể xảy ra nhiều hơn các nguyên tử trong vũ trụ khả kiến. Sau khi bên trắng đi nước đầu tiên, có 20 thế cờ có thể xảy ra. Sau khi mỗi bên đi 2 nước, có thể có 197.742 thế cờ. Sau khi mỗi bên đi 3 nước, con số này lên đến 120.921.506.

Vì thế không có (hay chưa có) cách nào để dùng máy tính chuẩn bị trước tất cả thế cờ.

Robot đánh cờ. Ảnh: Techspot.

Nhưng chuẩn bị trước hàng chục nước đi với sự trợ giúp của siêu máy tính, có thể lên đến hơn 20 nước ở một vài biến nhất định, đã trở thành thủ tục của các GM trước các giải đấu. Tất nhiên, không phải toàn bộ nước đi có thể xảy ra, mà thu hẹp lại trong các khai cuộc mạnh nhất hoặc đối thủ có xu hướng sử dụng, như 1. d4 hay 1. e4.

Trong một ván đấu, GM nào ghi nhớ kỹ hơn hoặc chuẩn bị đúng các nước thực sự xảy ra sẽ có lợi thế lớn. Bởi trong phạm vi các nước đó, đối thủ giống như đang đấu với một siêu máy tính và khả năng cao là sẽ đi đến thế cờ bất lợi trong trung cuộc và tàn cuộc.

“Trước đây niềm vui đánh cờ nằm ở việc sử dụng óc sáng tạo và tìm ra các giải pháp độc đáo cho các vấn đề chiến lược, không phải thi xem ai có khả năng ghi nhớ tốt hơn”, GM Wesley So – kỳ thủ hạng 5 thế giới – trả lời The Atlantic.

Do ngày nay việc sử dụng máy tính chiếm ưu thế, để chiến thắng, mọi người có động lực ngừng mọi suy nghĩ sáng tạo và chơi như những robot, So giải thích.

“Với sự phát triển của máy tính, tôi dự đoán trong 50 năm tới cờ vua sẽ được phân tích kỹ tới mức không còn thi đấu cờ vua chuyên nghiệp”, So thảo luận trên một livestream của Nakamura.

Ngày càng có nhiều kỳ thủ, kể cả các GM hàng đầu thế giới, quan tâm đến các biến thể mới của cờ vua được thiết kế để nhằm hạn chế việc chuẩn bị trước. Mới đây, giải 9LX, cũng do Saint Louis Chess Club tổ chức, thi đấu cờ 960 nhưng đã quy tụ được nhiều tên tuổi lớn trong làng cờ như GM Ian Nepomniachtchi – kỳ thủ chuẩn bị đánh giải vô địch thế giới, GM Fabiano Caruana, GM Hikaru Nakamura, v.v…

Cờ 960 khác cờ vua truyền thống ở chỗ các quân vua, hậu, tượng, mã, xe được tráo vị trí ngẫu nhiên trước mỗi ván đấu. Luật chơi này gần như loại bỏ khả năng chuẩn bị trước các nước đi với sự trợ giúp của máy tính. Rất có thể trong tương lai, cờ vua sẽ ngày càng nghiêng về những biến thể kỳ lạ như vậy.