Một cuốn sách cũng liên quan đến quá trình tư duy của người chơi cờ vua là The grandmaster’s mind: A look inside the chess thinking-process (tạm dịch: Tư tưởng của đại kiện tướng: Góc nhìn về quá trình tư duy cờ vua) của Amatzia Avni (Gambit, 2004). Trong cuốn sách này Avni phỏng vấn 12 kì thủ (trong đó có 9 đại kiện tướng mạnh) để tìm hiểu nhiều hơn về quá trình tư duy nói chung. Tiếp theo, ông viết kết luận của mình và bình luận về những kĩ thuật xử lý vấn đề và những vấn đề có liên quan. Avni hiểu rõ những giới hạn trong công việc của mình:
“Đừng cố tỏ ra là nhà nghiên cứu khoa học. Chẳng có nhóm giám sát nào cả (bao gồm người chơi ở các câu lạc bộ và những người chơi mới bắt đầu). Những người được phỏng vấn được đưa ra những câu hỏi khác nhau. Mỗi đại kiện tướng phải xử lý nhiều thế cờ khác nhau. Bạn thấy đấy, đơn thuần tôi chỉ muốn có một sự hiểu biết sâu sắc chứ không phải bằng chứng.” (The grandmaster’s mind, tr.9)
Có rất nhiều ván đấu tuyệt vời để thưởng thức trong cuốn sách này, vì những người được phỏng vấn thường được đặt câu hỏi làm sao để họ có thể tìm ra một trong những nước đi tốt nhất của mình. Chương viết về tiêu điểm của cuốn sách này có thể là phần hấp dẫn nhất, đó là cuộc phỏng vấn với kiện tướng quốc tế Alexander Mikhalevsky, ông là một huấn luyện viên cờ vua chuyên nghiệp. Mikhalevsky chỉ ra một ván đấu mà học trò của ông đã chơi:
Zaks-Einoullaeva
Litohoto Europe girls U12 1999
1.e4 e6 2.d4 d5 3.♘c3 ♘f6 4.♗g5 ♗e7 5.e5 ♘fd7 6.♗xe7 ♕xe7 7.f4 0-0 8.♘f3 c5 9.dxc5 ♘c6 10.♗d3 ♘xc5
Nước đi chiến thuật là 10…f6. Bây giờ 11.♗xh7+?! rất đáng chú ý, nhưng không rõ ràng: 11…♔xh7 12.♘g5+ ♔g6 13.♕g4 f6!? (13…♘xe5!?) 14.exf6 gxf6 15.♘xe6+ (hoặc 15.♘ge4+ ♔f7 16.♕h5+ với một kết quả hòa) 15…♔f7! 16.♕h5+ ♔g8 17.♕g6+ ♔h8 18.♕h6+ ♔g8 19.♕xf8+ ♕xf8 20.♘xf8 d4.
“Ở đây, cô bé 11 tuổi Victoria Zaks đã quyết định thí tượng sớm.”
11.0-0 a6?
11…♘xd3, hoặc 11…f6 là chính xác.
Hình 1
12.♗xh7+!
“Trực giác và hiểu biết chung thuyết phục trắng rằng bằng cách chơi 11.0-0 a6, thời gian đã chín muồi cho nước thí quân sau.”
12…♔xh7 13.♘g5+ ♔g6 14.♕g4! ♘xe5
14…f6 không thể dẫn tới 15.♘xd5!! exd5 16.f5+ ♗xf5 17.♕xf5+ ♔h6 18.♕h7+ ♔xg5 19.♖f5+ ♔g4 20.♕h5 chiếu.
15.♕h4! f5 16.♕h7+ ♔f6 17.♖ae1!
“Mỗi yếu tố đều được biết đến và kiểm chứng trước đó. Việc thí tượng và sự bám đuổi của vua đẩy tốt mở cột… Nhưng đó chỉ là việc áp dụng chuyên môn.”
17…♘e4 18.♘gxe4+ fxe4 19.♘xe4+! dxe4 20.fxe5+ ♔xe5 21.♕xe4+ ♔f6 22.♖xf8 ♔c7 23.♕c4+ ♔b6 24.♖xc8 ♖xc8 25.♕xc8 e5 26.♕c3 e4 27.♕d4+ ♔c7 28.♖xe4 ♕g5 29.♕e5+ ♕xe5 30.♖xe5 1-0
Tôi cũng sẽ trích dẫn “Lời khuyên của Mikhalevski về quân cờ cuối cùng: “Tôi tận dụng tốt việc xử lý các nghiên cứu và giới thiệu nó cho mọi kì thủ đang phát triển. Những tác phẩm được tạo ra có một trường hợp đúng duy nhất: luôn có một nước đi tốt, và chỉ có một. Thật vậy, chúng ta luôn bị buộc phải tìm ra nước đi vừa có lợi, vừa mang tính thách thức.” (The grandmaster’s mind, tr.72)
