Một cuốn sách khác của Soltis mà tôi giới thiệu là How to choose a chess move (tạm dịch: Cách để lựa chọn nước đi trong cờ vua) (Batsford, 2005). Nhiều tác giả đã cố gắng để sáng tạo hình mẫu để bạn có thể theo đó mà lựa chọn được nước đi đúng.

Soltis không quá đi sâu vào việc tìm kiếm nước đi riêng lẻ, nhưng ông đã thành công trong việc bàn luận về mọi giải pháp xác đáng sẵn có,…: những nước đi dự cử, bạn nên tính toán bao nhiêu (nhiều hay ít), cây các biến, đánh giá, bạn sẽ gặp phải bao nhiêu rủi ro,…

Đặc biệt hữu ích cho những huấn luyện viên tích cực, Soltis thường không lấy lại những ví dụ cũ, nhưng giải thích những ý tưởng trong tầm tay của mình, đó là những ví dụ mới trong thực tiễn hiện đại.

Soltis hiểu biết sâu sắc về cách kĩ năng lựa chọn của chúng ta phát triển giống như chúng ta cải thiện sức mạnh trong lối chơi. Bàn luận về quá trình tư duy của những người mới bắt đầu học, Soltis đi tiếp tới trình độ nghiệp dư và cho ra thế cờ sau:

Hình 1 

Tới lượt đen

Đen tự nhủ: “Nếu mình chơi …♗xb3, anh ta phải bắt lại bằng một trong hai quân tốt (a hoặc c). Anh ta sẽ bắt quân hướng vào trung tâm, axb3. Rồi tôi đáp trả …♘b4 và tôi sẽ có nước tấn công mạnh mẽ với …♕a5.”

Góc nhìn chiến thuật của đen là chính xác. Sau 1…♗xb3 2.axb3 ♘b4, anh ta sẽ thực sự có ưu thế,… 3.♔b1 ♕a5 sau đó là …♖xc3 và …♕a2+.

Vấn đề không rõ ràng nhưng có phần khả quan. Đen đã không đạt đến trình độ tinh vi đủ để nói “nếu tôi chơi …♗xb3, tôi sẽ đứng vững nếu anh ta bắt lại bằng tốt a. Nhưng có lẽ đó không phải là cách đáp trả tốt nhất. Điều gì xảy ra nếu họ chơi cxb3? Nếu tôi chơi…♘b4 rồi anh ta chỉ di chuyển vua tới b1 thì anh ta sẽ vẫn an toàn. Nên có lẽ …♗xb3 không phải là lựa chọn tối ưu của tôi.” (tr. 11-12)

Phát triển quân và có bố trí quân không tốt là một bước quan trọng để tìm ra nước đi tốt nhất.

Kortchnoi-Akopian

Enghien les Bains 2003

Hình 2 

Tới lượt đen

Ưu thế không gian của trắng là hiển nhiên những nó chẳng có gì nghiêm trọng nếu đen đưa tượng e7 và mã d7 của mình tới ô tốt nhất.

1…♖c8

Những nguyên tắc chung chỉ đề nghị kiểm soát cột mở. Nhưng 1…♖c8 trông tốt hơn ý tưởng đó vì đen không thể xâm nhập bằng những quân mạnh.

Ví dụ, nếu anh ta chơi …♖c3, trắng có thể đẩy lui xe bằng ♗b2. Lựa chọn tốt hơn là 1…♗d8! và …♗b6 mà không tạo ra vấn đề cho đen.

2.a4 ♖c7?

Đen đưa ra một phán đoán sai lầm nghiêm trọng. Anh xem nhẹ ảnh hưởng từ việc các quân nhẹ đang bị hạn chế, điều này sẽ tác động xấu đến anh ta. Bằng 2…a5! Anh ta có thể chiếm quyền kiểm soát c5 cho mã d7 và lấy lại thế cân bằng.

3.♗e3 ♕c8 4.a5!

Nó loại trừ …♗d8-b6 và …a5. Những quân mạnh của đen trông có vẻ ấn tượng nhưng không thể bị thay thế bởi ♖c1. Các quân nhẹ của đen thực sự là vấn đề của anh ta và nó lộ rõ sau 4…♘f8 5.♖c1 ♗d8 6.♖xc7.

Nếu đen bắt lại bằng hậu, trắng có thể thử 7.♕b2 tiếp theo là ♘d2-c4 và b4-b5 như trong ván đấu trên, diễn tiến như sau: 6…♗xc7 7.♕c2 ♕d8 8.h3 ♘8d7 9.♘d2 h6 10.♘c4 ♕b8 11.♕b1 ♗d8 12.b5 axb5 13.♕xb5 với sức mạnh lộ rõ.

Tuyệt tác 1…♗d8-b6 là một ví dụ tuyệt vời cho thủ pháp chiến lược nhỏ (xem các ví dụ về chủ đề này ở các phần khác của cuốn sách).

Trong bình luận của tôi về cuốn sách của Rowson, tôi đã chỉ ra quan điểm của ông cho rằng phương pháp tìm kiếm nước đi đúng của Kotov còn thiếu sót rất nhiều vì một số nước đi không thể tìm thấy bằng cách tìm kiếm các nước đi sáng giá thông thường. Soltis bình luận về một số thiếu sót trong phương pháp của Kotov (như Dvoretsky và Nunn đã làm trong quá khứ). Theo quan điểm của Soltis, có 4 kiểu tư duy:

• Ưu tiên
• Suy nghĩ như Kotov
• Đánh giá
• Suy nghĩ qua lại

Hiện nay Ưu tiên và Đánh giá là những kĩ thuật được dùng khi tính toán cây biến thế giống như của Kotov, và Suy nghĩ qua lại là điều mà Kotov đã coi thường trong cuốn Thinking like a grandmaster (tạm dịch: Tư duy như đại kiện tướng). Tuy nhiên, Soltis đã mô tả thuyết phục cả 4 kiểu tư duy khả quan; tóm lại những triển vọng của nó về mặt mạnh và mặt yếu. Ông kết luận rằng người chơi có thể tiếp nhận kết hợp các kiểu tư duy mẫu trên.

Soltis đã đặc biệt dựa trên thực tiễn và ông nhắn nhủ độc giả về mục đích của nhiệm vụ mà ông làm. Nếu trong trường hợp nhất định bạn thấy nước đi tốt nhất, nhưng không thể nhìn thấy trước hết mọi hậu quả của nó, đừng lãng phí thời gian của mình: cứ chơi nó. Sơ đồ tiếp theo là một minh họa rõ ràng (How to choose a chess move, tr. 159):

Spisak-Macieja

Polish Champion 1994

Hình 3 

Đến lượt đen

1…♗c3!

Liệu nó có đem lại chiến thắng không? Có lẽ đen không thể tính toán đủ xa để biết điều đó. (Kết quả chỉ sáng tỏ sau nước thứ 16.) Nhưng một lần nữa, nó chẳng phải là vấn đề. Nước di chuyển của tượng đã được thực hiện vì đường chéo thực sự nguy hiểm.

2.♔g1 a5 3.♗e7 a4 4.♔f2 ♗b2! 5.g4 a3 6.♗xa3 ♗xa3 7.g5 b5 8.h4 (8.g6 ♗f8) 8…♔b7 9.♔f3 ♗e7 10.♔e4 b4 11.g6 ♗f8 12.h5 ♔c6 13.♔f5 b3 14.♔f6 b2 15.f7 ♗xg7+ 16.♔xg7 b1♕ và chiến thắng.