SỰ CHÚ Ý VÀ KHẢ NĂNG GHI NHỚ CỦA TRẺ KHI HỌC CHƠI CỜ VUA

                                             (trích từ bài giảng cho sinh viên cờ vua Trường Đại học TDTT của TS. Dương Thanh Bình)

Theo tâm lý học, chú ý là sự tập trung của hoạt động tâm lý và có chủ đích của ý thức. Sự chú ý có thể là chú ý ngẫu nhiên (tức là học sinh không cần nỗ lực) và chú ý có ý thức (với những nỗ lực ý chí nhất định). Khi trẻ em chỉ đến câu lạc bộ cờ vua, sự chú ý của họ chủ yếu là ngẫu nhiên. Khi sự quan tâm của trẻ em nhiều hơn, họ ít căng thẳng hơn và các tài liệu được tiếp thu tốt hơn với sự chú ý có ý thức. Ở đây, về phía huấn luyện viên nên tăng dần lượng vận động, bằng nhiều cách, có thể bằng các phương pháp khen ngợi và thái độ thân thiện đối với trẻ em. Bây giờ sự chú ý được duy trì mà không có nhiều căng thẳng. Kết luận: việc sở hữu KSE (kiến thức (knowledge), kỹ năng (skills), kinh nghiệm (experiences)) trong cờ vua chủ yếu dựa trên sự chú ý có ý thức (chủ động).

Khi bắt đầu tập luyện cờ vua, trẻ em vẫn không thể quan sát được toàn bộ bàn cờ. Điều này được thể hiện bởi khối lượng chú ý (số lượng đối tượng được nhận biết đồng thời) và mức độ tập trung chú ý (vòng tròn hạn chế của đối tượng). Vào cuối năm học đầu tiên, khối lượng và sự tập trung chú ý sẽ phát triển đáng kể. Sự ổn định của chú ý ở trẻ em cứ mỗi lớp học tăng thêm 5 phút. Vì vậy, ở lớp một – là 10 phút, lớp hai – 15 phút, v.v. Bài học nên được xây dụng như vậy. Đầu tiên, ít thời gian hơn cho lý thuyết, dành nhiều thời gian hơn cho thực hành. Trong thời gian sau đó, lý thuyết sẽ được đưa ra nhiều hơn. Cần phải luôn nhớ rằng sự lơ đãng nhỏ nhất sẽ nhận sự trừng phạt nặng nề từ đối thủ.

Khả năng chuyển đổi chú ý rất hữu ích trong việc làm giảm căng thẳng tinh thần và duy trì sự bền vững của sự chú ý. Chuyển đổi sự chú ý trong các lớp học của chúng tôi được sử dụng rộng rãi khi tập trung sự chú ý từ bàn cờ treo trên bục giảng bằng sơ đồ, khi kéo và mở bộ cờ thi đấu trên bàn; thay đổi không khí bằng  phim hoạt hình trẻ em yêu thích, trong khi làm việc trên máy tính… Tính linh hoạt và năng động của sự chú ý cho phép kỳ thủ tính toán các phương án, nhanh chóng đánh giá các thế trận. Nhưng những đứa trẻ với một sự chú ý bị phân tâm và mất tập trung trong một thời gian dài không thể duy trì được trong các câu lạc bộ cờ vua. Nếu suy nghĩ dần trở nên yếu đi trong cuộc chơi, sẽ dẫn đến sự mất mát. Kết luận: thành tích cờ vua là do tư duy kỷ luật cao, đòi hỏi sự chú ý cao độ, mãnh liệt, rộng, khả năng tập trung chú ý lâu dài và mãnh liệt.

Bây giờ chúng ta chuyển sang xem xét khả năng ghi nhớ. Trí nhớ là sự ghi nhớ, lưu giữ, hồi phục và quên lãng. Ghi nhớ, cũng như sự chú ý, có ghi nhớ: ngẫu nhiên và có ý thức. Ghi nhớ ngẫu nhiên được gọi là có ý nghĩa trái ngược với cơ học. Để đồng hóa dữ liệu tốt hơn, nên ghi nhớ nó một cách rõ ràng, thú vị và đầy cảm xúc. Khi ấy, các trải nghiệm cảm xúc của trẻ em sẽ không bị lãng quên trong thời gian dài. Sự quên lãng chảy một cách không đồng đều, vì vậy các dữ liệu nên được lặp đi lặp lại nhiều lần, tốt nhất là từ các thế trận khác nhau.