Cuộc chiến đang đứng trước một sự kiện mang tính bước ngoặt khi ông Ilyumzhinov tự tuyên bố “tạm ngưng chức” khiến dư luận cho rằng cuộc chiến vương quyền tại FIDE tiếp tục là cuộc đấu giữa nước Nga với phương Tây, đặc biệt là Mỹ, vì Tổng thống Nga Vladimir Putin ủng hộ ông Ilyumzhinov, còn Mỹ và phương Tây đứng sau lưng 2 vua cờ Karpov và Kasparov.

Cái gai trong mắt Washington vì hành động “muốn mang hòa bình cho thế giới qua môn cờ”

Một sự kiện bước ngoặt của “cuộc chiến vương quyền” FIDE đã diễn ra vào ngày 6-12-2015, khi ông Kirsan Ilyumzhinov tuyên bố với báo chí về việc mình “tạm thời ngưng chức” Chủ tịch FIDE. Chính xác hơn, Ilyumzhinov sẽ rút khỏi các hoạt động pháp lý, kinh tế, tài chính của FIDE. Phó chủ tịch FIDE tạm thời đảm nhiệm vị trí thay ông.

Theo báo chí quốc tế, ông Ilyumzhinov không trực tiếp nêu lý do của việc tạm ngưng chức, nhưng mọi người đều nghĩ rằng nguyên nhân chính đằng sau quyết định của ông có bàn tay của Mỹ. Báo chí cho biết, ngày 25-11-2015, Bộ Tài chính Mỹ đã liệt ông Ilyumzhinov vào danh sách chế tài đặc biệt, “vì đã hỗ trợ về vật chất và hành động đại diện cho Chính phủ Syria, Ngân hàng Trung ương Syria và các cá nhân đang bị cấm vận là Adib Mayaleh và Batout Rida”. Điều đó có nghĩa là ông sẽ bị hạn chế nhiều hoạt động, nhất là việc đi lại trên thế giới, trong đó có nước Mỹ, vì yêu cầu công việc điều hành FIDE.

Thực tế, việc chính quyền Mỹ cấm vận ông Ilyumzhinov xuất phát từ nhiều nguyên nhân, trong đó có cả việc Mỹ muốn đánh vào những người có mối quan hệ gần gũi với Tổng thống Nga Putin. Ngoài ra, ông Ilyumzhinov còn chọc giận Mỹ và phương Tây thông qua việc giao du và bày tỏ sự ủng hộ đối với các nhân vật bị xem là “độc tài” hay chống đối Mỹ.

Cụ thể, tháng 5-2011, giữa lúc NATO cho máy bay ném bom ầm ầm ở Libya thì ông Ilyumzhinov đến nước này đàm đạo và chơi vài ván cờ với nhà lãnh đạo Libya Muammar Gaddafi. Trước đó, không lâu trước khi Mỹ đưa quân xâm lược Iraq vào năm 2003, ông Ilyumzhinov lại đến Baghdad chơi cờ với ông Saddam Hussein để bày tỏ sự ủng hộ đối với ông này. Và gần đây nhất là chuyến đến thăm Damascus vào năm 2012 để ủng hộ Tổng thống Syria Bashar al-Assad, đồng thời để thảo luận dự án đưa cờ vua vào chương trình dạy học trong hệ thống trường phổ thông ở Syria – giữa lúc cuộc nội chiến Syria đang diễn ra sôi sục và Mỹ cùng các đồng minh phương Tây đang hô hào “lật đổ” ông Assad. Ông Ilyumzhinov tuyên bố ông muốn “mang hòa bình đến cho thế giới thông qua môn cờ”.

Triệu phú cống hiến nhiều nhất cho môn cờ vua

Sinh năm 1962 tại Cộng hòa Kalmykia, miền Nam nước Nga, người ta nói rằng, ngay từ thuở còn bé, Ilyumzhinov đã thể hiện rõ niềm đam mê cờ vua, và đã từng giành chức vô địch giải cờ vua quốc gia Kalmykia năm 1976, khi mới 14 tuổi. Lớn lên, ông theo nghề kinh doanh, từng làm chủ tịch một công ty liên doanh Nga-Nhật chuyên sản xuất ôtô.

Cũng như các triệu phú Nga mới nổi thời kỳ hậu Xôviết, ông Ilyumzhinov bắt đầu phất lên nhờ phong trào tư nhân hóa giai đoạn đầu CHLB Nga mới tách khỏi Liên Xô. Đó là vào những năm 1991-1993. Hiện tại, Ilyumzhinov là ông chủ của Ngân hàng Liên minh Tài chính Nga. Năm 1993, ông được bầu làm vị Tổng thống đầu tiên của nước Cộng hòa Kalmykia thuộc Nga, tiếp tục tái cử nhiều nhiệm kỳ cho đến năm 2010. Từ năm 1995, Ilyumzhinov được bầu làm Chủ tịch FIDE và liên tục tái cử từ đó cho đến nay.

Chủ tịch FIDE Kirsan Ilyumzhinov với Tổng thống Nga Vladimir Putin (bên trái).

Ilyumzhinov nổi tiếng là một triệu phú giàu có và hào phóng. Ông đã bỏ tiền túi đến 80 triệu USD để đầu tư cho cờ vua, như việc xây dựng một “Chess City” (Thành phố Cờ), tức khu phức hợp tập trung dành cho các hoạt động cờ vua, từ đào tạo, huấn luyện cho đến tổ chức thi đấu ở ngoại ô thủ phủ Elista của Cộng hòa Kalmykia; đồng thời ủng hộ quỹ tiền thưởng cho các giải vô địch cờ vua thế giới. Với niềm tin sâu sắc vào các tôn giáo và sự ngưỡng mộ các nhà sáng lập tôn giáo, ông đã bỏ tiền ra xây dựng một nhà thờ Thiên Chúa, một thánh đường Hồi giáo, 22 nhà thờ Chính thống giáo và khoảng 30 ngôi chùa Phật giáo ở nước Cộng hòa Kalmykia.

Nói về nghiệp cờ của Ilyumzhinov, báo chí và giới chuyên môn đều đánh giá ông là một “người của cờ vua”, vì niềm đam mê cờ vua trong ông luôn cháy bỏng, và ông cũng là người đã cống hiến nhiều nhất trên thế giới này cho môn cờ vua.

Kirsan Ilyumzhinov hội đàm với Tổng thống Syria Bashar al-Assad, năm 2012.

Sau 20 năm làm Chủ tịch FIDE, Ilyumzhinov đã có công xây dựng tổ chức này từ một tổ chức nghèo nàn, kém hiệu quả thành một “đế chế” mà ở đó người ta nhìn thấy lợi lộc và bắt đầu tranh nhau giành quyền kiểm soát. Ông đã tạo ra những giải đấu cờ vua chất lượng cao, đưa phong trào chơi cờ vua ngày càng phát triển rộng rãi trên thế giới. Cờ vua đã trở thành môn thể thao được cả thế giới ưa chuộng, có lẽ phổ biến chỉ sau bóng đá. Một điều quan trọng nữa là nhờ sự vận động của Ilyumzhinov, môn cờ vua đang được xem xét đưa vào hệ thống thi đấu tại các kỳ Thế vận hội. Để thực hiện ước mơ dùng cờ vua “mang hòa bình đến cho thế giới”, ông phấn đấu sẽ nâng số lượng người chơi cờ trên thế giới từ 600 triệu lên 1 tỉ người trước năm 2020.

Ngồi trên “ngôi vương” ở FIDE trong một thời gian dài như thế không phải là chuyện dễ dàng, ông Ilyumzhinov không chỉ làm được mà còn làm rất tốt. Các đối thủ của ông tuy luôn cố tìm cách hạ bệ ông nhưng đều rất ngán ngại ông ở cái tính khí bất thường, khó đoán. Những gì Ilyumzhinov dự tính, muốn làm thì không ai có thể đoán biết trước.

Bên cạnh đó, ông Ilyumzhinov cũng là một người lập dị. Khi nói rằng, bản thân mình tin vào vũ trụ bao la có người sinh sống, ông khiến cho người ta phải dao động. Như trong khi còn kiêm nhiệm chức Chủ tịch FIDE đồng thời Tổng thống nước Cộng hòa Kalmykia (1995-2010), Ilyumzhinov từng tuyên bố và liên tục tái khẳng định rằng mình đã tiếp xúc với người ngoài hành tinh và đã từng bị họ “bắt cóc” vào tháng 9-1997, sau đó được họ thả.

Ông Ilyumzhinov kể, vào thời điểm trên, ông đang đứng ở ban công nhà mình thì có 3 người ngoài hành tinh mặc quần áo bay màu vàng từ phi thuyền bước xuống và “mời” ông lên tham quan phi thuyền. Ilyumzhinov cũng có những tuyên bố “thần khẩu” khác khiến người nghe phải suy nghĩ thật lâu. Ông từng khẳng định niềm xác tín của mình đối với các đấng sáng lập 3 tôn giáo lớn trên thế giới, rằng Đức Phật, Chúa Giêsu và Nhà tiên tri Mohammad đều từ một thế giới khác đến thế giới này để “cứu nhân độ thế”.

Cuộc chiến của Karpov và Kasparov với Ilyumzhinov

Liên tục kể từ năm 2010 đến nay, Ilyumzhinov là mục tiêu công kích của 2 đại kiện tướng cờ vua thế giới Karpov và Kasparov. Cả hai ông này đều là những nhà vô địch một thời và là những cây đại thụ trong làng cờ vua thế giới, được thế giới tôn vinh là “vua cờ”, nhưng cả hai lại là những người không ưa thích Ilyumzhinov. Kasparov trở nên nổi tiếng và được tôn vinh trong làng cờ thế giới sau trận đấu lịch sử với Karpov vào năm 1985, khi đó Kasparov đã trở thành nhà vô địch trẻ nhất lịch sử làng cờ khi mới 22 tuổi.

Trận đấu lịch sử giữa Garry Kasparov và Anatoly Karpov, năm 1985.

“Vua cờ” Karpov từng ra tranh cử chức chủ tịch FIDE đối đầu với Ilyumzhinov vào năm 2010. Sau khi Điện Kremlin tuyên bố ủng hộ đương kim Chủ tịch FIDE Ilyumzhinov, đối thủ chính của ông trên đường đua là Karpov bắt đầu một “cuộc chiến” mang màu sắc chính trị: Kình chống Điện Kremlin để hy vọng đánh bại Ilyumzhinov. Bởi vì, sau tuyên bố của Điện Kremlin, Liên đoàn Cờ Nga lập tức quay sang ủng hộ Karpov. Ngay sau đó, cơ quan chức năng khám xét và trục xuất Liên đoàn Cờ Nga khỏi các văn phòng tại Moscow, khiến dư luận nghĩ rằng đây là đòn trả đũa cho việc Liên đoàn đã ủng hộ Karpov. Karpov mỉa mai: “Gạt văng các quân cờ khỏi bàn cờ khi bị thua không thể giúp bạn thay đổi được tình thế”.

Cuộc đấu cá nhân giữa Karpov và Ilyumzhinov cũng diễn ra khá gay gắt, với những cáo buộc được tung ra từ cả hai phía. Ilyumzhinov tố cáo Karpov là “kẻ lừa dối” và Karpov đáp trả bằng tuyên bố cuộc bỏ phiếu là “bất hợp pháp”. Chưa hết, trong một phỏng vấn của tờ The Guardian của Anh, Karpov còn tỏ ra lấy làm khó hiểu trước việc Điện Kremlin tuyên bố ủng hộ ông Ilyumzhinov tái cử Chủ tịch FIDE. Karpov đã tập hợp các liên đoàn cờ các quốc gia bất mãn với cách điều hành của Ilyumzhinov, trong đó có Mỹ, Anh, Pháp, Đức, Thụy Sĩ và 16 quốc gia khác. Tuy nhiên, bấy nhiêu sự ủng hộ chưa đủ để Karpov đối đầu với Ilyumzhinov, và tại cuộc bầu cử tháng 9-2010, Karpov đành chấp nhận thất bại trước đương kim Chủ tịch.

Sau khi bị Ilyumzhinov đánh bại khá dễ dàng trong cuộc bầu chủ tịch FIDE vào ngày 11-8-2014, “vua cờ” Kasparov đã cay đắng tuyên bố có “gian lận phiếu bầu” trong cuộc bầu cử, nhưng không đưa ra được bằng chứng. Thật ra, chuyện Kasparov công kích Ilyumzhinov không là chuyện gì mới mẻ mà đã được làng cờ biết đến trong nhiều năm qua. Đặc biệt đáng chú ý là trong thời gian vận động trước cuộc bầu chủ tịch FIDE năm 2014, Kasparov đã tung chiến dịch bôi xấu ông Ilyumzhinov trên phương tiện truyền thông. Kasparov đặc biệt ghét cái tính lập dị của Ilyumzhinov. Phát biểu với báo chí trong thời gian diễn ra cuộc đua vào ghế chủ tịch FIDE năm 2014, Kasparov cho rằng “Ilyumzhinov là gánh nặng cho FIDE” vì tuyên bố đã gặp người ngoài hành tinh!

Thậm chí Kasparov còn rêu rao trên báo chí rằng, vì Ilyumzhinov làm phật lòng các quốc gia phương Tây khi đến thăm các nhà lãnh đạo bị Mỹ và phương Tây căm ghét nên Ilyumzhinov đã không vận động được nguồn tài trợ lớn cho giải vô địch cờ vua thế giới năm 2014 giữa đại kiện tướng cựu vô địch FIDE Viswanathan Anand với tài năng cờ đang nắm giữ nhiều kỷ lục thế giới, đương kim vô địch Magnus Carlsen. Ngoài ra, Kasparov còn cho rằng không nước nào nhận đăng cai giải đấu để phản đối Ilyumzhinov. Rốt cuộc, giải đấu vẫn diễn ra tại thành phố Sochi, Nga. Số tiền tài trợ cho quỹ giải thưởng là 1 triệu USD.

Chiến dịch bôi nhọ còn được đẩy lên một mức độ cao hơn, với sự giúp sức của các “hồ sơ mật” được tiết lộ. Chẳng hạn, một “hồ sơ mật” đã tiết lộ rằng Ilyumzhinov và doanh nhân Andrew Paulson người Anh (có nhiều cơ sở kinh doanh ngành truyền thông tại Nga) đã cùng nhau vạch kế hoạch xây dựng một công ty chuyên tổ chức các giải đấu cờ vua nhằm cùng nhau hưởng lợi.

Tài liệu mật khác cũng tiết lộ một “kế hoạch mua phiếu” của ông Kasparov và Tổng thư ký FIDE Ignatius Leong. Kasparov và Leong đều chối bỏ thông tin trên. Tuy nhiên, Kasparov cuối cùng đã đăng bản hợp đồng bí mật với Leong lên Website riêng, còn ông Ilyumzhinov thì cho rằng hợp đồng giữa ông với Paulson đã bị hủy.