PHƯƠNG PHÁP THEO TỪNG BƯỚC
Bởi COR VAN WIJGERDEN (dịch TS. Dương Thanh Bình)
Tôi bắt đầu dạy cờ vua trên nền tảng chuyên nghiệp vào năm 1981, với vị trí huấn luyện viên của đội tuyển Hà Lan. Hợp đồng của tôi với Liên đoàn Cờ vua Hà Lan ghi rõ thời gian 500 giờ (mỗi năm). Nhìn chung, 100 giờ được dự định dành cho 4 kì thủ trẻ đứng đầu Hà Lan, 100 giờ cho những kì thủ trẻ tài năng khác và 100 giờ để đào tạo và huấn luyện nữ Hà Lan. Vào thời điểm đó, hầu hết người chơi đều từ 16 tuổi trở lên, trước khi họ bước vào chương trình đào tạo quốc gia Hà Lan (trừ một số tài năng hiếm có như Jeroen Piket và Loek van Wely).
Dù tình hình thực tế ở hầu hết các nước phương Tây khá tệ, kết quả vẫn không tệ lắm. Dù vậy, lượng thời gian huấn luyện ít ỏi cho những môn thể thao hàng đầu rõ ràng là không đủ. Tuy nhiên, về mặt tích cực (hay tiêu cực tùy theo khối lượng công việc của tôi), với thời gian hạn chế như thế, tôi luôn phải giao bài tập về nhà cho học viên của mình. Tôi yêu cầu rằng, mỗi người sau khi nộp bài tập về nhà sẽ nhận bài tập mới trong mail trả lời. Và tôi đã sớm phải hối hận vì yêu cầu đó. Vì thế, Karel van der Weide (bây giờ đã là một đại kiện tướng) thường xuyên “đòi” bài tập mới chỉ trong một tuần!
Khoảng năm 1985, tôi may mắn được tham gia huấn luyện trong chương trình quốc gia của Liên đoàn Cờ vua Hà Lan một nhóm những tài năng dưới 16 tuổi, và sau đó là một đội tuyển ở độ tuổi 12. Hiện tại tôi đang sản xuất những công cụ luyện tập khó hơn, và một số đã có mặt trong các câu lạc bộ cờ vua địa phương (nhờ những học viên của tôi). Và từ đó mọi người bắt đầu yêu cầu nhiều tài liệu hơn (và dễ hơn!).
Tôi hầu như không biết gì về cờ vua ở trình độ cơ bản, nên tôi phải tìm một cộng sự để viết tài liệu giảng dạy cho người mới bắt đẩu. Rob Brunia, nhà giáo dục học đã được đào tạo sâu và từng huấn luyện chuyên nghiệp cho nhiều trẻ em cực kì tài năng, là người đồng hành lí tưởng đó. Ông ấy từng dạy cho hàng ngàn trẻ em những quy tắc cơ bản, và còn khuyến khích rất nhiều trong số đó đi đến các câu lạc bộ cờ vua địa phương và cải thiện trình độ của mình. Mời ông ấy tham gia vào dự án “Phương pháp Từng-bước-một” chắc chắn là một trong ba quyết định sáng suốt nhất cuộc đời tôi.
Phương pháp
Triển khai phương pháp Từng-bước-một (‘Stappenmethode’ trong tiếng Hà Lan)
Rob Brunia và tôi điều chỉnh phương pháp của chúng tôi sao cho phù hợp với tình hình Hà Lan. Hầu hết các câu lạc bộ cờ vua có một câu lạc bộ riêng biệt cho trẻ em, trong khi vẫn có nhiều trường dạy cờ vua ở trình độ cơ bản. Và ở hầu hết các câu lạc bộ này, tình nguyện viên sẽ đứng ra giảng dạy. Rõ ràng là, các tiêu chí đã có sẵn, chứ không phải cờ vua- hay thậm chí kĩ năng của người dạy! Vì vậy, theo chúng tôi, những tình nguyện viên ít kinh nghiệm này cần được giúp đỡ. Và chúng tôi quyết định viết sách hướng dẫn cho những ai có thể dạy các nguyên tắc cơ bản (Elo 0) và giúp học viên của họ đạt tới mức Elo 1800. Điều đó có nghĩa là những ai sẵn sàng làm việc có thể được huấn luyện để trở thành một kì thủ đáng gờm trong vòng 5 năm (và 5 bước).
Cor van Wijgerden
“Nổi tiếng thế giới” trong thế giới cờ vua Hà Lan về việc sáng lập và phát triển phương pháp Từng-bước-một (sau đó có sự tham gia của Rob Brunia). Phương pháp giảng dạy này (gồm 6 bước) đã được Liên đoàn Cờ vua Hà Lan công nhận như là phương pháp giảng dạy cờ vua chính thức của Hà Lan. Hiện tại phương pháp này đã được dịch qua nhiều ngôn ngữ và nhanh chóng phổ biến.
Sinh năm 1950 (cùng thời với Jan Timman), Van Wijgerden trở thành một Kiện tướng thế giới và bước vào top 10 Hà Lan trong suốt những năm hoạt động của mình. Dù ông có thể tự hào đã chiến thắng nhiều đại kiện tướng như Yusupov và Adorjan, ông ấy chưa bao giờ mong muốn theo đuổi sự nghiệp chuyên nghiệp. Ông đã có kinh nghiệm huấn luyện trong những năm 1970, nhưng kinh nghiệm dạy học 10 năm ở một trường cấp 2 đã trở thành nền tảng quan trọng để ông trở thành huấn luyện viên quốc gia duy nhất của Liên đoàn Cờ vua Hà Lan vào năm 1981. Trong nhiều năm, Van Wijgerden đã làm việc với rất nhiều tài năng Hà Lan. Nhiều người trong số những tài năng trẻ này đã trở thành những đại kiện tướng: Loek van Wely, Jeroen Piket, Friso Nijboer, Erik van den Doel, Daniel Stellwagen, Jon Smeets, Jon Werle, Karel van der Weide, Dimitri Reinderman, John van der Wiel và Erwin l’Ami. Ông chỉ huấn luyện cho John van der Wiel và Erwin l’Ami trong hai năm, tất cả những người còn lại được ông huấn luyện trong ít nhất 5 năm hoặc hơn.
Chúng tôi bắt đầu vào năm 1987. Công việc diễn tiến rất nhanh, dù cả hai chúng tôi đã có rất nhiều tài liệu huấn luyện. Trong năm đầu tiên đó, chúng tôi đã tạo ra tài liệu cơ bản cho 4 bước đầu. Tài liệu hướng dẫn cho bước 1 được xuất bản lần đầu tiên vào năm 1988. Năm 1990, sách hướng dẫn cho bước thứ 5 đã hoàn chỉnh, đồng nghĩa với việc toàn bộ kế hoạch giảng dạy của chúng tôi đã được hoàn thành. Một năm sau, vì lí do công việc riêng, Rob Brunia buộc phải dừng hợp tác với tôi. Điều này thật đáng tiếc, nhưng không phải là thảm họa, vì cốt lõi của phương pháp đã được ghi lại. Trong khi toàn bộ phương pháp đã được mở rộng và cải thiện qua nhiều năm, bản chất của nó vẫn được gìn giữ. Cuối năm 2004, Rob Brunia quay về và bắt đầu lại việc hợp tác của chúng tôi. Không may thay, vào ngày 9 tháng một, ông qua đời vì xuất huyết não.
Phương pháp
Ở mỗi bước, ta có thể tìm thấy tất cả các khía cạnh của việc huấn luyện cờ vua (chiến thuật và chiến lược, khai cuộc, trung cuộc và tàn cuộc), nhưng khi bạn tiến bộ, trình độ của bạn cũng tăng lên. Cốt lõi của phương pháp:
(còn tiếp, đón xem phần dịch những lần sau).
