Vì đã từ chối trao mẫu nước tiểu để kiểm tra chất kích thích tại trận đấu cờ vua Chess Olympiad tổ chức ở Dresden nên tay chơi cờ vua chuyên nghiệp Vassily Ivanchuk bị buộc tội sử dụng doping trong thi đấu thể thao.

Vassily Ivanchuk.

Vào năm 2009: Giới cờ vua cảm thấy bất bình vì Ivanchuk có thể bị kết án cấm thi đấu trong 2 năm. Vận động viên cờ vua chuyên nghiệp nổi tiếng thế giới Vassily Ivanchuk, sinh ở Berezhany (Ukraina) năm 1969, nổi tiếng là bậc thầy cờ vua trong 20 năm qua và hiện được xếp hàng thứ 3 trên thế giới.

Ivanchuk là một người đặc biệt khác thường. Bởi vì sau khi thua một trận đấu cờ, anh sẽ đi vào rừng khi màn đêm buông xuống rồi tru lên như sói dưới ánh trăng như để tống khứ quỷ dữ. Bởi vì anh thường chỉ mặc quần đùi mà đi loanh quanh giữa tiết trời giá lạnh.

Bởi vì anh thích ngồi yên trong phòng tối. Và anh cũng có thói quen nhìn lên trần phòng thay vì mặt bàn cờ trong suốt trận đấu. Con người quá đỗi khác thường của Vassily Ivanchuk được vô địch cờ vua thế giới Visvanathan Anand gọi là “hành tinh Ivanchuk”.

Sự việc bắt đầu vào ngày 25/11/2008, ngày cuối cùng của Chess Olympiad ở Dreden, khi đó Vassily Ivanchuk đã thua trận trước tay cờ vua Mỹ và sau khi trận đấu kết thúc một trọng tài đã yêu cầu Ivanchuk đưa mẫu nước tiểu để xét nghiệm chất kích thích.

Nhưng lúc đó Ivanchuk vội vàng lao ra khỏi căn phòng trong trung tâm hội nghị, đá vào cây cột bê tông ngoài hành lang, đấm vào mặt một người phục vụ ở quầy hàng ăn rồi sau đó biến mất trong phòng thay đồ.

Không ai có thể thuyết phục Ivanchuk đưa mẫu nước tiểu của mình để xét nghiệm và cũng không ai biết những gì đã diễn ra trong đầu anh sau khi thua trận. Do sự từ chối có nghĩa là có kết quả kiểm tra dương tính nên Ivanchuk hiện bị coi là đã sử dụng chất kích thích và có khả năng bị cấm thi đấu trong 2 năm.

Sự cố ở Dresden và chuyện cấm thi đấu này đã gây sự bất mãn trong giới cờ vua. Những vận động viên cho rằng việc kết tội một người trong số họ sử dụng doping là sự nhục mạ danh dự của họ.

Những bức thư phản đối xuất hiện, và các vận động viên cờ vua tố cáo thói quan liêu trong giới cờ vua đã hủy hoại môn thể thao, bởi vì – họ  nhấn mạnh – nên biết rằng doping không đem lợi ích gì cho môn cờ vua cả. Điều này không hoàn toàn đúng. Sự kết hợp giữa môn cờ và doping có thể là hữu ích không nhiều nhặn gì cho lắm, nhưng điều đó không thể không có.

Biện pháp xét nghiệm chất kích thích được đưa vào các vòng thi đấu cờ vua quốc tế từ năm 2001. Cơ quan Chống doping thế giới (WADA) phân loại môn cờ vua là môn “thể thao nguy cơ thấp”, và cho đến bây giờ vẫn chưa có vận động viên nào bị buộc tội sử dụng doping cả.

Như thế có nghĩa là các steroid đồng hóa, loại chất kích thích lựa chọn của vận động viên cử tạ; và EPO, chất kích thích của vận động viên đua xe đạp, không có tác dụng gì đến khả năng thi đấu của vận động viên cờ vua.

Nhưng, khi tiến gần đến sự kết thúc trận đấu, vận động viên cờ vua có thể bị rối loạn nhịp thở do căng thẳng thần kinh tột độ – nhịp tim tăng đến 160 và huyết áp đến 200 – và lúc đó chất điều chỉnh giảm nhịp tim (beta-blocker) có thể giúp cho đối tượng giữ cho đầu óc tỉnh táo hơn.

Bậc thầy cờ vua Đức Helmut Pfleger, cũng là bác sĩ nội khoa và nhà liệu pháp tâm lý ởMunich, cho biết do đấu thủ cờ vua không thể biết trước chính xác khi nào những triệu chứng nói trên xảy đến cho nên liều thuốc kích thích không thể có ích gì.

Bản thân Pfleger cũng từng thử nghiệm chất kích thích beta-blocker trên cơ thể mình trong trận đấu cờ với đấu thủ Nga Boris Spasski năm 1979. Trong khi đó, caffeine có thể giúp cho người chơi cờ phấn chấn tinh thần, song chất kích thích này không nằm trong danh sách những chất cấm sử dụng.

Do đó cũng dễ hiểu tại sao những người chơi cờ thường nghiện cà phê. Còn với Ritalin hay Modafinil thì sao? Hai chất này củng cố khả năng tập trung tinh thần và sinh viên thường sử dụng chúng trong thời gian thi cử. Vì thế, các thanh tra doping muốn kiểm tra các đấu thủ cờ vua để tìm hai chất này.

Lý do duy nhất khiến có sự xuất hiện của test doping trong môn cờ vua là vì từ cuối thập niên 90 của thế kỷ trước Liên đoàn Cờ vua thế giới (FIDE) cố gắng đưa môn này vào trong những cuộc thi đấu của Olympic. Và bất cứ ai muốn tham gia vào Olympic đều phải tuân thủ những quy định nghiêm ngặt của Ủy ban Olympic quốc tế (IOC).

Không phải tất cả các vận động viên cờ vua đều đồng ý. Ví dụ như Robert Hubner, cờ thủ hàng thứ 3 thế giới, từng ngưng thi đấu cho Đội tuyển Quốc gia Đức để phản đối quy định test doping.

Ông cũng không chấp nhận các quy định của những môn thể thao hiện đại vì ông không coi cờ vua là một môn thể thao, mà coi đó là “lĩnh vực riêng của văn hóa”. Robert Hubner tin rằng biện pháp test doping thực ra chỉ là sự chứng tỏ sức mạnh của chủ nghĩa quan liêu và nó tước đi quyền và trách nhiệm cá nhân.

Được biết vào năm 2009, quy định xét nghiệm tìm chất kích thích sẽ được đưa vào luật của Liên đoàn Cờ vua liên bang Đức, và khi điều đó xảy ra thì Robert Hubner tuyên bố ông sẽ từ bỏ nghề nghiệp ngay lập tức.

FIDE có 3 tháng để quyết định xem Vassily Ivanchuk có được phép tiếp tục thi đấu trong tương lai hay không. Hans Joachim Hofstetter, thành viên của Hội đồng y khoa, cho rằng Ivanchuk “chắc chắn” không bị cấm thi đấu, song có lẽ sẽ có một “cuộc đối thoại rõ ràng” với Ivanchuk.

Về phần mình, Ivanchuk nói: “Những gì xảy ra ở Dresden là hoàn toàn điên rồ, nhưng những kịch bản xấu đại loại như thế này đã xảy ra trong giới cờ vua của chúng tôi. Tôi đơn giản chỉ rời đi sau khi trận đấu kết thúc. Tôi chẳng nghe thấy người nói chuyện với tôi. Tôi chưa từng thấy ông ta trước đó và cho đến bây giờ tôi cũng không biết ông ta là ai”